Aanvragen crisisjeugdhulp en niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp

De crisismeldpunten ontvangen 7 dagen op 7, 24 uur op 24 crisisvragen van professionelen en cliënten. In de eerste plaats bieden ze telefonisch consult, indien nodig kunnen ze ook zelf een interventie opstarten. Wanneer specifieke crisisjeugdhulp noodzakelijk is, zoeken ze geschikte hulp in het crisisnetwerk. Alle vragen waarvoor het meldpunt op zoek gaat naar crisishulp binnen het crisisnetwerk worden geregistreerd als dispatch, de andere vragen waarbij ze als meldpunt enkel consult bieden worden geregistreerd als consult. Om een totaalbeeld te krijgen van het aantal vragen crisishulp moet het aantal crisisvragen afgesloten als consult en aantal crisistrajecten (dispatch) bekeken worden. 

Bij de crisismeldpunten zien we dat het aantal kinderen en jongeren waarvoor hulp gezocht werd (dispatch) tussen 2017 (3.373) en 2022 (4.666) gestegen is met 37 procent. Dit is ongeveer 0,34 procent van de populatie kinderen en jongeren (0-18-jarigen). Het aantal crisisvragen stijgt jaar na jaar, in 2022 met 7 procent tegenover 2021. In het cijferrapport van de crisismeldpunten zien we dat het aantal unieke minderjarigen eerder constant blijft. Dit impliceert dat het aantal jongeren met meerdere crisistrajecten toeneemt.  

Een analyse naar leeftijd en geslacht leert dat alle groepen stijgen tussen 2017 en 2022. Waar de stijging voor -12-jarigen rond de 12 procent schommelt, merken we een stijging van 31% voor adolescente jongens en 71 procent voor adolescente meisjes. Voor die laatste groep gaat het ook vaker over crisisvragen geestelijke gezondheid. De stijging bij meisjes deed zich vooral voor in 2021. Toen zagen we een grote stijging bij adolescente meisjes met +46 procent tegenover 2020, in 2022 blijft het aantal aanmeldingen voor die groep constant. Er is dus sprake van een consolidatie na de sterke stijging vorig jaar die we linkten aan corona. 

Het aantal unieke kinderen en jongeren waarvoor hulp is opgestart, bedraagt 2.478. Dat is een stijging met 22 procent in vergelijking met 2017. In vergelijking met vorig jaar registreren we wel een daling met 6 procent. De stijging sinds 2017 is te verklaren door het uitbreidingsbeleid de afgelopen jaren: in 2019 was er structureel uitbreidingsbeleid en sinds 2020 ook projectmatig in het kader van corona. De daling kan gelinkt worden aan verschillende factoren: omwille van personeelsproblemen kon niet steeds de volledige capaciteit ingezet worden, de projectmiddelen werden afgebouwd in 2022 en er waren meer lange crisisverblijftrajecten.  

Het aanbod volzet is in vergelijking met 2020 in 2022 gestegen van 950 naar 1.469, een stijging met 54 procent. Dit verklaart ook voor een deel het stijgend aantal heraanmeldingen in crisis.  

Het aantal kinderen en jongeren met een aanmelding bij de toegangspoort is de voorbije jaren licht gestegen, tot 13.249 in 2022. (12.455 in 2017). Daar zitten ook een aantal heraanmeldingen bij. Het betreft hier ongeveer 0,69% van de bevolking (0-25 jaar). Kijken we enkel naar het aantal nieuwe hulpvragen, dan stellen we vast dat die in 2022 (10.746) in vergelijking met 2021 (10.818) opnieuw licht gedaald zijn. De aanmelders blijven over de jaren vrij stabiel, met een lichte stijging voor de consulenten SDJ en de multidisciplinaire teams. Cijfers over aanmelders en de aard van de hulpvragen kan je bekijken in cijfers op maat. 

Het grootste deel van de opgestarte hulp is hulp in een jeugdhulpvoorziening (5.612 in 2022). Een beperkt aantal opstarten betreft een persoonsvolgend aanbod, zoals een persoonlijk assistentiebudget (PAB) of een persoonsvolgende convenant (PVC).  

Hieronder vind je een grafiek met het aantal aanvragen en opgestarte hulp bij een jeugdhulpvoorziening (inclusief pleegzorg).  Het aantal aanvragen is licht gedaald naar 8.521. (8.763 in 2021). Het aantal kinderen en jongeren met opgestarte hulp is opnieuw sterk gedaald; van 6.135 in 2021 naar 5.612 in 2022, een daling met 17 procent op 2 jaar tijd. De personeelsuitval bij de voorzieningen zette zich ook in 2022 door waardoor er minder nieuwe trajecten konden worden opgestart. Voor sommige hulp stijgt ook de begeleidingsduur. Ondanks de lichte daling van de vragen, vergroot de kloof tussen vraag en hulpaanbod. 

Bij cijfers op maat kan je ontdekken welke niet-rechtstreeks toegankelijke hulp opstartte.

De gevraagde hulp is niet altijd meteen beschikbaar. Op 31 december 2022 stonden in totaal 7.397 kinderen en jongeren op een NRTJ-wachtlijst (exclusief Persoonlijke assistentiebudget (PAB)). Dat is ongeveer 6 procent meer dan in 2021 (6.981). Die stijging is wellicht te verklaren door een stabiele instroom van vragen in combinatie met een tragere opstart van hulp. Belangrijk om te nuanceren is dat een aanzienlijk aandeel van wie wacht op een bepaalde vorm van intensieve hulp, ondertussen wel al andere niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp krijgt of heeft gekregen (samen 51,7 procent). 

Meer weten over leeftijd, geslacht, handicap, aard van de hulp en regio? Dan kan je terecht bij de cijfers op maat.

Het aantal wachtenden voor een persoonlijk assistentiebudget (PAB) is in 2022 opnieuw met zowat 6 procent gedaald, na structurele stijgingen. Na 1.579 wachtenden in 2021, registreerden we 1.458 wachtenden in 2022. Die daling heeft te maken met het feit dat het aantal beschikbare budgetten de voorbije jaren werd uitgebreid. Ook hier is de nuance te maken dat jongeren die wachten op een PAB ook van een andere NRTJ-hulpvorm gebruik kunnen maken. Het gaat in 2022 om 64% van de kinderen en jongeren die wachtten op een PAB die eveneens niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp kregen van een voorziening.

Jeugdhulpregie heeft een aantal instrumenten om de opstart van jeugdhulp in complexe trajecten te faciliteren. Er kunnen extra middelen toegekend worden om zorg op maat te installeren via intersectorale prioritaire hulpvragen (IPH) middelen, een persoonsvolgende convenant (PVC) kan zorg vanuit het VAPH met rugzakfinanciering laten opstarten en ten slotte is er de toeleiding tot intersectorale zorgnetwerken voor de meest complexe casussen. We zien in 2022 vooral een sterke stijging bij de persoonsvolgende convenanten (+57 procent). 

Het centraal aanmeldpunt ontvangt de aanvragen voor een plek in de gemeenschapsinstellingen. Naast de vragen gerelateerd aan het decreet jeugddelinquentie betreft het hier ook vragen tot time-out. Een voorziening jeugdhulp kan wanneer het erg moeilijk loopt met een jongere, een time-out voor 14 dagen aanvragen waarbij er aan herstel gewerkt wordt tussen voorziening en jongere. Er werden 903 aanvragen voor een time-out behandeld (een stijging met 18%). In 2022 konden er 634 time-out trajecten opstarten.