Lokaal beleid

Het lokaal bestuur speelt een cruciale sleutelrol in de kinderopvang binnen hun gemeente of stad. Dit houdt in:

• beleidsdoelstellingen vastleggen
• ouders informeren over opvangmogelijkheden
• advies geven over de uitbouw van kinderopvang
• de regierol opnemen in de buitenschoolse opvang
• coördineren bij sluitingen van kinderopvangvoorzieningen.

Wat?

Lokale besturen stellen beleidsdoelstellingen op voor kinderopvang in lijn met de Vlaamse beleidsdoelstellingen voor Welzijn. Deze doelstellingen vormen de basis voor advies aan de Vlaamse overheid over de verdere ontwikkeling van kinderopvang in de gemeente.

Lokale besturen moeten het advies van het Lokaal Overleg Kinderopvang inwinnen bij het vastleggen van hun beleidsdoelstellingen. Afwijkingen hiervan dienen gemotiveerd te worden.

Inhoud van lokale beleidsdoelstellingen

Lokale besturen baseren hun kinderopvangbeleid op:

1. een omgevingsanalyse – Op basis van statistieken, opvangcijfers en demografische trends.
2. Vlaamse beleidsdoelstellingen – De planning wordt afgestemd op het bredere welzijns- en gezinsbeleid.
3. andere beleidsdomeinen uit de meerjarenplanning – Jeugdbeleid, onderwijs, werkgelegenheid en sociale economie.

1. Omgevingsanalyse

Het lokaal bestuur is niet verplicht een behoeftenonderzoek te voeren, maar dit helpt bij het onderbouwen van beleidskeuzes.

Een omgevingsanalyse brengt objectieve en subjectieve gegevens samen, waaronder:

• lokale statistieken en demografische trends
• cijfers over het bestaande kinderopvangaanbod
• overige gegevens, zoals:
  • aanbod van vrijetijds- en jeugdwerkinitiatieven binnen de gemeente
  • inventaris van behoeften en verwachtingen van betrokken partijen
  • inschatting van toekomstige vraag en aanbod op basis van trends
  • evaluatie van de globale kwaliteit van de kinderopvang
  • toegankelijkheid van opvang voor verschillende doelgroepen.

2. Inspelen op Vlaamse beleidsdoelstellingen

Op basis van de omgevingsanalyse formuleert het lokaal bestuur algemene doelstellingen voor kinderopvang, met concrete actieplannen op korte en lange termijn. Dit resulteert in een meerjarenplanning voor kinderopvang. 

3. Aansluiting bij andere beleidsdoelstellingen

Beleidsdoelstellingen voor kinderopvang sluiten aan bij andere doelstellingen van verwante beleidsdomeinen binnen de strategische meerjarenplanning van de gemeente, zoals:

• sociaal beleid
• jeugd-, cultuur- en sportbeleid
• flankerend onderwijsbeleid
• integratiebeleid
• sociale economie en werkgelegenheid
• woonbeleid en ruimtelijke ordening
• stedenfonds en andere lokale initiatieven

Hoe kan een lokaal bestuur het kinderopvangaanbod in de gemeente bekendmaken: een praktische aanpak.

1. Voorbereiding

Voor een effectieve informatiecampagne zijn een aantal voorbereidende stappen nodig:

• Bepaal de doelstelling: Wil je informeren over bestaande opvang, nieuwe opvanglocaties bekendmaken, vrije opvangplaatsen communiceren?
• Definieer de doelgroep: Richt je je op jonge gezinnen, toekomstige ouders, grootouders, opvangvoorzieningen, toeleiders?
• Analyseer de huidige informatie: Is de beschikbare informatie voldoende, actueel, begrijpelijk en breed verspreid?
• Bekijk de beschikbare middelen: Werk je samen met adviesraden, gemeentediensten en andere om de info te verspreiden?

2. Wat moet er in de informatie staan?

Een goed gestructureerd overzicht helpt ouders snel en eenvoudig de juiste opvang te vinden. Overweeg om de volgende onderdelen op te nemen:

• Inleiding en woord vooraf.
• Overzicht van opvangthema’s, zoals opvang voor baby’s en peuters, buitenschoolse opvang, speelpleinwerking, opvang voor zieke kinderen en opvang voor kinderen met specifieke zorgbehoeften.
• Uitleg over de verschillende opvangsoorten.
• Praktische opvanginfo, zoals:
  • naam, logo en contactgegevens van opvanginitiatieven
  • adres, telefoonnummer, e-mail en website
  • aantal beschikbare plaatsen
  • openingsuren, opvangmomenten en verlofperiodes
  • tarieven, fiscale aftrek en bijzondere voorwaarden
• Geografische kaart met opvanglocaties.
• Datum van laatste update.

3. Hoe informatie verzamelen?

Samenwerking met het Lokaal Overleg Kinderopvang en andere lokale actoren is belangrijk. Enkele mogelijkheden om correcte informatie te verzamelen:

• Maak gebruik van de Kinderopvangzoeker, waarin alle vergunde opvangadressen te vinden zijn.
• Gebruik inventarisatiefiches en laat opvanginitiatieven deze invullen.
• Raadpleeg bestaande beleidsplannen, folders en sociale kaarten.

4. Hoe bereik je ouders?

Om ouders zo efficiënt mogelijk te informeren, kan je diverse kanalen inzetten:

• online: gemeentelijke website, sociale media en nieuwsbrieven
• lokaal aanspreekpunt: een gemeentelijke opvanglijn of loket waar ouders terechtkunnen met vragen
• print: brochures en affiches verspreiden via openbare plaatsen, artsen, gynaecologen, scholen en kinderopvanglocaties, toeleiders.

5. Structuur en vormgeving: helder en toegankelijk

Een goede structuur maakt informatie gemakkelijker te begrijpen. Mogelijke indelingen:

• per deelgemeente
• opvangsoort (bv. babyopvang, buitenschoolse opvang)
• leeftijdscategorieën

Bij de vormgeving is het belangrijk om te kiezen voor een toegankelijk en aantrekkelijk design:

• Gebruik symbolen (bv. een klok voor openingsuren).
• Maak gebruik van foto’s, logo’s en kindertekeningen om de tekst visueel aantrekkelijker te maken.
• Kies een passend formaat en een duidelijke indeling.

6. Informatie up-to-date houden

Om informatie actueel te houden, is regelmatige controle noodzakelijk:

• vaste evaluatiemomenten om alle gegevens te controleren
• meldingsfiches waarmee opvanginitiatieven wijzigingen kunnen doorgeven
• kiezen voor flexibele informatiedragers, zoals een website die eenvoudig bijgewerkt kunnen worden
• regelmatige updates in het gemeentelijk infoblad.

Advies geven over nieuwe subsidies inkomenstarief

Lokale besturen weten goed waar de nood aan nieuwe plaatsen inkomenstarief het grootst is. Daarom vraagt Opgroeien hun advies over uitbreidingsrondes.

Hoe bepaal je als lokaal bestuur waar nieuwe opvangplaatsen komen?

Voor kansengroepen is de geografische nabijheid van betaalbare kinderopvang van belang. Ze zijn minder mobiel en kunnen minder makkelijk gebruik maken van kinderopvang die veraf ligt. In dit rapport van Wim Van Lancker en Michel Vandenbroeck is onderzocht hoe de beschikbare plaatsen in de kinderopvang verdeeld zijn in Vlaanderen en in de centrumsteden. De centrumsteden en ook andere gemeenten kunnen dergelijke analyses gebruiken om de uitbreidingsrondes mee te helpen sturen. Zo kan het lokale niveau de sociale functie van de kinderopvang versterken.

Opportuniteitsadvies over groepsopvang

Een lokaal bestuur heeft een goed zicht op de kinderopvangbehoefte in de gemeente of stad. Een opportuniteitsadvies over een opvangaanbod is waardevol. Het geeft aan Opgroeien een signaal over de nood aan kinderopvang en versterkt de aanvraag van de organisatoren.

1. Wanneer is een opportuniteitsadvies nodig?

Een organisator die een vergunning voor kinderopvang aanvraagt, moet een opportuniteitsadvies aan het lokaal bestuur vragen in deze situaties:

• nieuwe locatie groepsopvang, tenzij bij overname of wijziging van rechtsvorm
• nieuwe locatie groepsopvang na een weigering of opheffing van een vergunning
• verhuis van een locatie groepsopvang binnen de gemeente
• uitbreiding van een locatie groepsopvang met minstens 9 opvangplaatsen
• uitbreiding van gezinsopvang naar groepsopvang.

Lokale besturen kunnen een eigen formulier gebruiken of gebruikmaken van het model van Opgroeien.

2. Is het advies verplicht?

• De organisator moet een advies vragen in de bovenstaande situaties.
• Het lokaal bestuur is niet verplicht om een advies te geven.
• Als een lokaal bestuur wél een advies geeft, moet de organisator dit toevoegen aan de vergunningsaanvraag.
• De organisator is niet verplicht om het advies van het lokaal bestuur te volgen.

3. Wat moet er in het advies staan?

Opgroeien verwacht een opportuniteitsadvies dat aangeeft waar er nood is aan opvang en aan welke soort opvang. Het advies omvat:

• type opvang:
  • opvang voor baby’s en peuters
  • buitenschoolse opvang
  • flexibele opvang
  • specifieke doelgroepen (bv. kansengroepen, kinderen met een zorgbehoefte, zieke kinderen)
  • inclusieve opvang
• locatie van de opvang: Zijn er verschillen in opvangbehoefte per deelgemeente, wijk of buurt?

Het lokaal bestuur moet zijn advies onderbouwen met objectieve gegevens, zoals:

• omgevingsanalyse uit het lokaal beleidsplan kinderopvang
• beleidskeuzes van de gemeente over kinderopvang

Daarnaast kunnen ook andere relevante gegevens worden opgenomen, zoals:

• recente demografische ontwikkelingen
• informatie verzameld via het Lokaal Overleg Kinderopvang
• resultaten van recente behoeftebevragingen bij ouders

4. Leidraad en ondersteuning voor lokale besturen

Om lokale besturen te ondersteunen in hun adviesrol biedt Opgroeien, samen met VVSG, diverse hulpmiddelen aan:

Er zijn verschillende contactmogelijkheden, afhankelijk van wie je bent en wat je vraag is.