De Federatie Kinderopvang, SOM, UnieKO, de VVSG en het Vlaams Welzijnsverbond benadrukken het belang van samenwerking tussen organisatoren van kinderopvang en lokale besturen. In een gezamenlijke engagementsverklaring reiken zij richtlijnen aan voor een gelijkwaardig en transparant partnerschap.
Opdrachten van het Lokaal Overleg Kinderopvang
Adviesfunctie
Het Lokaal Overleg Kinderopvang is een gemeentelijke adviesraad en heeft deze taken:
Verplicht advies over beleidsdoelstellingen
Het lokaal bestuur moet het advies van het Lokaal Overleg Kinderopvang vragen over de beleidsdoelstellingen voor kinderopvang:
- Dit advies is alleen rechtsgeldig als de samenstelling en interne werking door de gemeenteraad of OCMW-raad is vastgelegd.
- Het advies moet schriftelijk worden geformuleerd.
- Een unaniem standpunt is niet vereist. Bij verschillende meningen worden de argumenten van alle partijen vermeld, zodat het lokaal bestuur een goed geïnformeerde beslissing kan nemen.
- De gemeenteraad of de OCMW-raad moet het advies niet goedkeuren.
- Het advies is niet bindend, maar het lokaal bestuur moet wel een reactie geven.
- Dit advies moet worden toegevoegd wanneer het lokaal sociaal beleidsplan (of een wijziging ervan) ter goedkeuring wordt voorgelegd aan het lokaal bestuur.
- Dit advies wordt samen met de strategische meerjarenplanning overgemaakt aan het Agentschap Binnenlands Bestuur.
Optionele adviezen
Het Lokaal Overleg Kinderopvang kan ook op andere thema’s advies geven:
- Op verzoek van het lokaal bestuur, een lokale actor of gebruiker of op eigen initiatief. Bijvoorbeeld over de opstart van een opvang, ruimtelijke ordening, een wijziging van school- en opvanguren, afvalbeleid …
- Maak vooraf duidelijke afspraken met de adviesvrager en de partners binnen het overleg.
- Beslis of het advies schriftelijk of mondeling wordt gegeven.
- Dit advies is niet bindend. Het Lokaal Overleg Kinderopvang heeft een adviserende rol en kan geen verplichtingen opleggen.
Signaalfunctie
Als er in de strategische meerjarenplanning geen beleidsdoelstellingen voor kinderopvang zijn opgenomen, kan het Lokaal Overleg Kinderopvang een belangrijke rol spelen door signalen te verzamelen en deze te communiceren naar het lokaal bestuur. Dit helpt om knelpunten in het opvangaanbod tijdig te detecteren en gerichte oplossingen voor te stellen.
Hoe een actieve signaalfunctie opnemen?
Een proactieve aanpak is belangrijk. Wacht niet tot het lokaal bestuur om advies vraagt, maar breng relevante thema’s zelf onder de aandacht. Dit kan door:
- alert te zijn voor signalen van partners
- objectieve gegevens te verzamelen ter onderbouwing van signalen en beleidsaanbevelingen
- zowel knelpunten als mogelijke oplossingen te inventariseren
- eigen beleidsprioriteiten te leggen binnen nieuwe initiatieven die spontaan ontstaan.
Geen organisatorische rol
Het Lokaal Overleg Kinderopvang organiseert zelf geen kinderopvang. De focus ligt op overleg en advies, om belangenvermenging te voorkomen en het evenwicht tussen vraag, aanbod en beleid te bewaren
Het lokaal overleg opstarten
Procedure
De gemeenteraad of de raad van het OCMW installeert het Lokaal Overleg Kinderopvang. Het kader voor de samenstelling en de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang ligt vast in de regelgeving. Er is ruimte voor een invulling op maat van de lokale situatie.
Minimaal scenario
De beslissing van de gemeenteraad of de raad van het OCMW bevat minstens deze aspecten:
- de vertegenwoordiging van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur
- de procedure voor de aanstelling van een voorzitter en secretaris
- eventuele aanvullende opdrachten voor het overleg
- de manier waarop het overleg functioneert.
Het kan volstaan om te verwijzen naar een gemeenteraadsbeslissing die de algemene werking van alle adviesraden binnen de gemeente regelt. Deze beslissing wordt ter kennisgeving overgemaakt aan het Lokaal Overleg Kinderopvang, zodat de leden op de hoogte zijn van de richtlijnen.
Werking
De werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang wordt bepaald door de gemeenteraad of de raad van het OCMW en omvat minstens:
- procedure voor de aanduiding van een voorzitter en secretaris
- uitvoering van de opdrachten van het Lokaal Overleg Kinderopvang
- Naast de basisopdrachten kan de gemeenteraad aanvullende taken vastleggen, zoals:
- het opstellen van een huishoudelijk reglement.
- het lokaal bestuur ondersteunen bij een omgevingsanalyse of de opmaak van een informatiebrochure.
- input leveren voor het in kaart brengen van de vraag naar kinderopvang.
- De werkwijze en procedures voor de uitvoering van deze opdrachten moeten worden vastgelegd.
- Naast de basisopdrachten kan de gemeenteraad aanvullende taken vastleggen, zoals:
- adviesprocedures
- Hoe en wanneer het lokaal bestuur om advies zal vragen.
- Hoe het Lokaal Overleg Kinderopvang advies zal formuleren (schriftelijk, in een vergadering …).
- Hoe het advies wordt overgemaakt aan het lokaal bestuur.
De interne werking kan op maat van de lokale situatie worden ingevuld.
Timing
Uiterlijk zes maanden na de start van een nieuwe bestuursperiode moet de samenstelling en interne werking worden vastgelegd.
Om een vlotte en transparante werking te garanderen, is het aanbevolen dat het Lokaal Overleg Kinderopvang een huishoudelijk reglement opstelt met duidelijke afspraken.
Samenstelling
De gemeenteraad neemt de eindbeslissing over:
- de vertegenwoordiging van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur.
- het al dan niet gebruiken van een nominatieve lijst of een algemene opsomming van actoren
- de toekenning van stemrecht aan bepaalde leden.
Een sterke samenstelling van het Lokaal Overleg Kinderopvang zorgt voor een representatief, goed functionerend overleg dat bijdraagt aan een kwalitatief kinderopvangbeleid in de gemeente.
De leden van het Lokaal Overleg Kinderopvang
Het overleg moet een evenwichtige vertegenwoordiging van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur hebben.
1. Vertegenwoordiging van lokale actoren
Een representatieve samenstelling zorgt ervoor dat alle perspectieven binnen de kinderopvang worden meegenomen:
- organisatoren van kinderopvang
- scholen die opvang aanbieden
- vrije tijdsinitiatieven: jeugd, sport, cultuur …
- kinderoppasdiensten, opvang voor zieke kinderen …
2. Vertegenwoordiging van gebruikers
Gebruikers zijn:
- ouders of gezinnen die kinderopvang nodig hebben
- vertegenwoordigers van gebruikers- en ouderorganisaties, ook voor kansarmen, kinderen met specifieke zorgbehoefte
- bedrijven
- toeleiders: bv. VDAB, CAW …
Bij de samenstelling moet een evenwichtige verdeling van gebruikers en lokale actoren worden nagestreefd.
3. Vertegenwoordiging van het lokaal bestuur
Het lokaal bestuur heeft een duale rol in het overleg:
Als lokale regisseur
- vertegenwoordiging door de beleidsverantwoordelijke voor kinderopvang (schepen of OCMW-mandataris)
- dit kan ook een gemeentelijk personeelslid zijn, afhankelijk van de beslissing van de gemeenteraad.
Als aanbieder van kinderopvang
- vertegenwoordiging door een gemeentelijke ambtenaar
- de vertegenwoordiging kan afhangen van de taakverdeling tussen gemeente en OCMW.
Verplichte verdeling van geslachten
Om rechtsgeldig advies te kunnen geven, mag maximaal 2/3 van de stemgerechtigde leden van hetzelfde geslacht zijn.
Niet-stemgerechtigde leden en plaatsvervangende leden worden niet meegerekend in deze berekening.
Stappenplan en leidraden
Gemeenteraadsleden, leden van het College van Burgemeester en Schepenen en de Raad voor Maatschappelijk Welzijn hebben geen stemrecht binnen het Lokaal Overleg Kinderopvang.
Gemeentelijke personeelsleden (bv. kinderopvangambtenaren) kunnen stemrecht krijgen, afhankelijk van een beslissing van de gemeenteraad.
Financiering
Het Lokaal Overleg Kinderopvang heeft geen rechtspersoonlijkheid en ontvangt geen rechtstreekse financiering van de Vlaamse overheid. Het lokaal bestuur kan echter zelf een budget voorzien voor de werking van het overleg.
Integratie in bestaande structuren
Het Lokaal Overleg Kinderopvang (LOK) hoeft geen aparte gemeentelijke adviesraad te zijn. Lokale besturen mogen het LOK integreren in bestaande overlegstructuren, zoals Het Huis van het Kind of een brede adviesraad gezinsbeleid. Dit kan zorgen voor meer samenwerking en een geïntegreerd beleid rond gezin en kinderopvang.
Gemeenten kiezen zelf
- voor welke thema’s een geïntegreerd overleg wenselijk is
- voor welke thema’s een meer sectorspecifiek overleg nodig blijft.
Wanneer het LOK wordt opgenomen in een bredere structuur, moet er wel voldaan worden aan de formele voorwaarden voor adviesraden. Dit betekent onder andere:
- een intern reglement opstellen dat de werking van het overleg vastlegt
- duidelijke afspraken maken over aanwezigheid en stemgerechtigdheid, zodat het adviesproces transparant en representatief verloopt.
Taalgebruik in faciliteitengemeenten
In sommige gemeenten gelden taalfaciliteiten voor Franstaligen. Wie het Lokaal Overleg Kinderopvang organiseert of het kinderopvangaanbod bekendmaakt, moet rekening houden met de taalwetgeving.
Soorten faciliteitengemeenten
- randgemeenten:
- Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem.
- taalgrensgemeenten:
- Mesen, Helkijn, Spiere, Ronse, Bever, Mark, Herstappe, Moelingen, ’s Gravenvoeren, Sint-Martensvoeren, Teuven.
Contactgegevens
Er zijn verschillende contactmogelijkheden, afhankelijk van wie je bent en wat je vraag is.
- Heb je een vraag als lokaal bestuur? Neem dan contact op met je intersectorale medewerker.
- Heb je een melding of klacht over kinderopvang? Deel je ervaring of bezorgdheid met Opgroeipunt.
- Heb je een vraag als ouder? Bel de Kind en Gezin-Lijn, zij luisteren graag.