Taal en nationaliteit

Begin 2022 had 11% van de kinderen en jongeren van 0 tot 24 jaar in het Vlaamse Gewest niet de Belgische nationaliteit (gegevens Statbel). Onder de minderjarigen zien we dat het aandeel kinderen met een andere nationaliteit hoger ligt bij jongere kinderen (12,4% bij de kinderen onder de 3 jaar tegenover 9,3% bij de 12- tot 17-jarigen).

Het aandeel minderjarigen met een andere nationaliteit evolueert nauwelijks tegenover 2021 (+0,1 procentpunt). Sinds 2013 is het wel met meer dan 3 procentpunt gestegen. Als we nog verder terugkijken, zien we dat het aandeel minderjarigen met een andere nationaliteit sinds 2003 in alle leeftijdsklassen meer dan verdubbeld is.

De provincie Antwerpen telt het grootste aandeel minderjarigen met een andere nationaliteit (13,6%). In West-Vlaanderen ligt dat aandeel heel wat lager (7,8%). Oost-Vlaanderen (8,9%), Vlaams-Brabant (10,5%) en Limburg (10,9%) nemen een tussenpositie in.  

Uit lokale gegevens van Statbel leiden we af dat de verschillen tussen gemeenten aanzienlijk zijn. In 4 gemeenten (Baarle-Hertog, Hamont-Achel, Kraainem en Lanaken) heeft minstens een derde van de kinderen niet de Belgische nationaliteit. Er zijn echter ook gemeenten waar heel wat minder kinderen met een andere nationaliteit wonen. Zo is het aandeel minderjarigen met een andere nationaliteit in 112 gemeenten lager dan 5%.  

De cijfers van Statbel bevatten echter geen details over de nationaliteiten van de kinderen die niet de Belgische nationaliteit hebben. Via data van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid beschikken we wel over meer info, maar dan enkel in nationaliteitsgroepen en niet voor het meest recente jaar.   

Uit de cijfers van 2021 leren we dat 59,4% van de minderjarigen met een andere nationaliteit een nationaliteit van een ander EU-land had. 25,6% had daarbij de nationaliteit van 1 van onze buurlanden en 22,9% een nationaliteit uit de groep Oost-Europese landen. De grootste groep kinderen met een niet-EU-nationaliteit komt uit Azië, niet zozeer uit Turkije (2,1%), maar wel uit de andere landen van Azië (15,7%). 3,3% van de kinderen met een andere nationaliteit had de nationaliteit van een Maghreb-land. 

Niet alle kinderen met de Belgische nationaliteit hebben die nationaliteit al van bij hun geboorte. Er zijn ook Belgische kinderen van wie de ouders een andere nationaliteit hebben en/of als eerste nationaliteit een andere nationaliteit hadden. Via al die mogelijke combinaties qua nationaliteitshistoriek kunnen we nagaan hoeveel kinderen een andere herkomst hebben. Herkomst wordt afgeleid van de eigen huidige en eerst geregistreerde nationaliteit en van de eerst geregistreerde nationaliteit van de ouder(s). Meer info over de berekeningswijze vind je op deze pagina.  

De gegevens van Statbel tonen aan dat in 2022 39,5% van de minderjarigen een andere herkomst had: 28,9% was Belg met een buitenlandse achtergrond en 10,6% had een andere nationaliteit.   

Over de Belgische kinderen met buitenlandse herkomst zijn meer details beschikbaar. Minder dan 1 op de 5 (4,9% van 28,9%) had zelf een buitenlandse eerst geregistreerde nationaliteit. De meerderheid is dus Belg vanaf de geboorte, maar heeft ouders met een andere herkomst. Daarbij komt het iets vaker voor dat beide ouders een buitenlandse herkomst hebben. 

Sinds 2012 is zowel het aandeel Belgische kinderen met een buitenlandse achtergrond als het aandeel kinderen met een buitenlandse nationaliteit toegenomen. 

De gegevens zijn via Statbel ook op lokaal niveau beschikbaar. Daaruit leren we dat in 38 gemeenten meer dan de helft van de minderjarigen een niet-Belgische herkomst heeft (cijfers 2022). Het aandeel minderjarigen met een andere herkomst ligt het hoogst in Baarle-Hertog (83,2%), Machelen (82,7%), Vilvoorde (79,3%), Drogenbos (77,4%) en Antwerpen (76,4%). 

Het is belangrijk om op te merken dat een andere nationaliteit of herkomst op zich niet betekent dat het kind zelf gemigreerd is. Volgens Statbel is het geboorteland een betere indicator om aan te duiden of iemand al dan niet een migratiebeweging heeft gemaakt. Uit de cijfers van Statbel blijkt dat heel wat kinderen met een buitenlandse herkomst toch in België zijn geboren. Voor 2022 weten we dat 93,9% van de Belgische minderjarigen met een buitenlandse achtergrond en 49,4% van de niet-Belgische minderjarigen in België zijn geboren. 

De cijfers van Statbel over herkomst bevatten echter geen details over het herkomstland of over de leeftijd van de kinderen. Via de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid beschikken we wel over meer info, maar niet voor het meest recente jaar. 

Uit de KSZ-cijfers over 2021 blijkt dat 26,1% van de minderjarigen een herkomst heeft van buiten de Europese Unie en dat 13% een EU-herkomst heeft. Het is duidelijk dat er onder de jongste kinderen meer kinderen met een niet-Belgische herkomst zijn dan bij de oudste leeftijdsgroepen (41% bij de kinderen jonger dan 3 jaar, 37,3% bij de 12- tot 18-jarigen en 34,6% bij de jongvolwassenen). 

We zien dat de herkomst van de kinderen sterk varieert naargelang de provincie. Antwerpen kent het grootste aandeel kinderen van buitenlandse herkomst (47%). Het gaat daarbij dan vooral om kinderen van niet-EU-herkomst. In Vlaams-Brabant heeft 45,6% van de minderjarigen een andere herkomst. Limburg kent een bijna even groot aandeel kinderen van vreemde herkomst (44,1%), maar de samenstelling EU en niet-EU is er iets meer gelijkmatig dan in Antwerpen en Vlaams-Brabant. West-Vlaanderen kent het laagste aandeel kinderen met een vreemde herkomst (24,1%). Voor meer details over de herkomstlanden per provincie en per leeftijdsklasse verwijzen we naar dit dashboard. 

31,8% van de kinderen geboren in 2022 had een moeder die bij haar geboorte niet de Belgische nationaliteit had (+2,2 procentpunt). De stijgende trend die onderbroken werd door de daling in 2021 zet zich dus verder door. 

Net zoals bij de cijfers over de herkomst van minderjarigen en jongvolwassenen zijn er grote provinciale verschillen bij de borelingen. Antwerpen heeft het hoogste percentage borelingen met een moeder van niet-Belgische origine (38,3%). In Vlaams-Brabant gaat het om 34% van de borelingen. In West-Vlaanderen ligt het aandeel borelingen met een moeder van niet-Belgische origine aanzienlijk lager dan in de andere provincies (22,7%). In elke provincie nam het aandeel borelingen met een moeder van niet-Belgische origine toe in 2022. Sinds 2012 is de toename het sterkst in West- en Oost-Vlaanderen en in Vlaams-Brabant. 

Het gaat om meer dan 170 verschillende nationaliteiten van de moeder bij haar geboorte. De meest voorkomende nationaliteiten waren Marokkaans (4,3%), Nederlands (2,4%), Roemeens (2,2%) en Turks (1,8%). 

Het aandeel borelingen met het Nederlands als taal moeder-kind is na de beperkte stijging (+0,6 procentpunt) in 2021 weer afgenomen (-1,3 procentpunt) in 2022. Dat er in 2022 meer kinderen met een moeder van niet-Belgische origine werden geboren zal daar zeker mee te maken hebben.  

Sinds 2013 zien we een duidelijke toename van het aandeel borelingen waarmee de moeder Frans, Arabisch of Roemeens spreekt.  

Er zijn grote provinciale verschillen. In Vlaams-Brabant wordt met 47,4% van de borelingen door de moeder een andere taal gesproken, in Antwerpen met 32,6%. In Oost-Vlaanderen (27,4%), Limburg (21,6%) en West-Vlaanderen (21,4%) liggen die percentages heel wat lager. Het aandeel borelingen waarmee de moeder geen Nederlands spreekt is in 2022 in alle provincies gestegen, maar duidelijk minder sterk in Limburg (+0,2%). 

Bij 62,7% van die kinderen blijken beide ouders Nederlands met het kind te spreken. Bij 9,5% gaat het om Nederlands en een andere taal dan Frans, bij 4% spreken beide ouders Frans met het kind, bij 3,1% gaat het om een combinatie van Nederlands en Frans. Bij 18,6% spreken beide ouders een andere taal dan Frans of Nederlands met het kind. 

Ook deze cijfers variëren tussen de provincies. In West-Vlaanderen ligt het aandeel borelingen in een tweeoudergezin waar beide ouders Nederlands spreken het hoogst (75,1%). In Antwerpen (59,7%) en Vlaams-Brabant (45,4%) ligt dat cijfer heel wat lager.  

In Vlaams-Brabant groeit 25,3% van de kinderen in een tweeoudergezin op in een situatie waarbij beide ouders een verschillende taal spreken met het kind, ongeacht om welke talen het gaat. In West-Vlaanderen gaat het om 9,3%.  

Voor het schooljaar 2021-2022 zien we op basis van gegevens van het Departement Onderwijs en Vorming dat 23,4% van de kleuters als thuistaal niet het Nederlands heeft. Bij kinderen in het lager onderwijs is dat 21,0% en bij leerlingen in het secundair onderwijs is dat 18,3%. In de afgelopen 10 schooljaren nam het aandeel leerlingen met een niet-Nederlandse thuistaal jaar na jaar toe. 

De nieuwe cijfers van Opgroeien (Kind en Gezin) over het aandeel borelingen waar geen van beide ouders Nederlands spreekt met het kind liggen dus sterk in de buurt van de cijfers over het kleuteronderwijs. Dat ze verschillen is logisch, want het gaat niet om dezelfde indicator en het gaat ook om kinderen van verschillende leeftijden.