Ziekte, medicatie en hygiëne

Wanneer niet naar de opvang?

Zieke kinderen horen niet thuis in de kinderopvang. Ze voelen zich beter in een vertrouwde, rustige omgeving met de nodige aandacht. Dit voorkomt ook de verspreiding van infecties.

Je kan een ziek kind in de opvang weigeren  als

• Het te ziek is om deel te nemen aan de normale activiteiten.
• Het extra zorg nodig heeft waardoor de aandacht voor andere kinderen in het gedrang komt.
• Het een van de volgende symptomen vertoont:
  • Koorts (38,0°C of meer)
  • Plots optredende hoest met ademhalingsmoeilijkheden
  • Ademhalingsproblemen
  • Plotselinge verandering in stoelgang (minstens 3 waterige ontlastingen per dag)
  • Braken met bloed of herhaaldelijk braken (geen reflux)
  • Acute huiduitslag of blaasjes

Een kind met milde of chronische klachten kan, in overleg met de ouders, wel naar de opvang:

• Lichte verkoudheid (snotneus, lichte hoest, neusloop zonder koorts)
• Gekende chronische hoest
• Chronisch lossere stoelgang of eenmalig waterige stoelgang
• Refluxgerelateerd braken
• Chronisch zieke kinderen, als de medische adviezen van de arts worden gevolgd. Lees meer over verpleegkundige zorg in de kinderopvang.

• Een kind kan terug naar de opvang zodra de symptomen verdwenen zijn en het minstens 24 uur koortsvrij is, tenzij de koorts veroorzaakt werd door een vaccinatie.
• Sommige opvanglocaties vragen een doktersattest voor terugkeer, maar dit is niet noodzakelijk als de richtlijnen rond ziekte en hygiëne goed worden opgevolgd. 

Kinderen kunnen ook ziek worden tijdens hun verblijf in de opvang. 

Maatregelen

• Observeer de toestand van het kind: gedrag en symptomen.
• Geef voldoende rust
• Verhoog het toezicht.
• Bij koorts: volg het stroomdiagram koorts.
• Breng de ouders op de hoogte als het kind symptomen vertoont die niet toegelaten zijn.

Bel onmiddellijk 112 bij

• Een erg ziek ogend kind
• Niet wegdrukbare rode of blauwe huidvlekjes
• Een grauwe huidskleur
• Sufheid of moeilijk wakker worden
• Verwardheid
• Ademhalingsproblemen, kreunen of zuchten
• Stuipen
• Ernstige verwondingen door een ongeval

Verwittig erna direct de ouders.

Wanneer spreken we van koorts?

Een lichaamstemperatuur van 38°C of hoger duidt op koorts. Dit is meestal een teken dat het kind ziek is. Let niet alleen op de temperatuur, maar ook op het gedrag, het uiterlijk en eventuele andere symptomen.

Het is niet nodig om de lichaamstemperatuur preventief of dagelijks te meten. 

Wanneer meet je de temperatuur?

Meet de lichaamstemperatuur als het kind:

• zich anders gedraagt dan gewoonlijk
• meer of minder slaapt dan normaal
• weinig of geen eetlust heeft
• prikkelbaar of lastig is
• minder of niet speelt
• meer huilt dan anders
• bleek ziet

Hoe?

• Meet de temperatuur bij voorkeur als het kind rustig is, bijvoorbeeld niet direct na een huilbui.
• Voor kinderen tot 3 jaar wordt de temperatuur rectaal gemeten. Bij oudere kinderen kan dit onder de oksel.

• Informeer ouders voor de start van de opvang over je ziektebeleid.
• Maak vooraf heldere, haalbare afspraken:
  • wanneer een kind niet naar de opvang mag
  • als een kind ziek wordt tijdens de opvang: voldoende contactpersonen voor contact en ophalen
• Inspiratie kan je vinden in het model van huishoudelijk reglement.
• Zorg voor een inlichtingenfiche van elk kind met volgende informatie:
  • gegevens over de gezondheid
  • afspraken over eventuele medische opvolging
  • telefoonnummers van de ouders of ander aanspreekpersoon en de behandelend arts
• Je kan deze materialen gebruiken om helder te communiceren met ouders en medewerkers:
  • Affiche: Wanneer mag een kind naar de opvang?
  • Folder: Koorts en ziekte in de opvang
  • Ontdek de vertaalde informatie over koorts en allerlei andere thema's.
  • Filmpjes:
    • Waarom mag een ziek kind niet naar de opvang?
    • Heeft het zin om regelmatig koorts te meten?
    • Waarom moet een kind 24 uur koortsvrij zijn voor het terug naar de opvang mag?
    • Waarom is communicatie over koorts in de opvang belangrijk?

Bij bepaalde infectieziekten ondersteunt Departement Zorg de opvang.

• Bij de verplicht te melden infectieziekten doet de arts of het labo de melding.
• Wanneer meerdere kinderen besmet zijn met de infecties hieronder, moet de kinderopvang melden aan Department Zorg en aan de klantenbeheerder kinderopvang van Opgroeien.

Meer info over infectieziekten en meldingsprocedures vind je op de website van Kind en Gezin bij infectieziekten bij kinderen.

Geneesmiddelen zijn er in vele vormen: siroop, zetpillen, druppels, zalf, aerosol, pufjes, pillen.

De kinderopvang is geen medische omgeving. Geef daarom bij voorkeur geen geneesmiddelen of homeopathische middelen in de opvang. Als het toch nodig is, volg dan een duidelijke en veilige aanpak.

Basisprincipes

• Geef geneesmiddelen altijd op een veilige manier. Maak een risicoanalyse van je aanpak.
• Maak duidelijke afspraken binnen het opvangteam.
• Neem je beleid op in het huishoudelijk reglement en informeer ouders bij de start van de opvang over:
  • Wat verwacht wordt als hun kind geneesmiddelen moet krijgen tijdens de opvanguren.
  • Hoe opvang en ouders elkaar goed informeren.
• Adviseer ouders om bij een doktersbezoek te melden dat hun kind naar de opvang gaat, zodat de arts hier rekening mee kan houden.

Aanpak

Als toediening tijdens de uren van de opvang noodzakelijk is

• Voor een correcte toediening van de medicatie gebruikt de kinderopvang de informatie van de apotheker:
  • Het etiket van de apotheker moet op de originele verpakking staan, met vermelding van de voorschrijvende arts.
  • Als het etiket ontbreekt of onvolledig is, moeten ouders dit laten aanvullen door de apotheker.
• Controleer of de naam van de arts op het etiket staat. Zo weet je dat het geneesmiddel voorgeschreven werd.
• Volg steeds de instructies van het etiket.
• Noteer elke toediening om fouten te vermijden.
• Bij kinderen ouder dan 3 maanden met koorts en ongemak (zonder alarmtekenen), kan één dosis paracetamol siroop worden toegediend na overleg met de ouders. 

Koortswerende middelen

• Bij kinderen ouder dan 3 maanden met koorts en ongemak (zonder alarmtekenen), kan één dosis paracetamol siroop worden toegediend na overleg met de ouders. 

Luierzalven en -crèmes

• Beschermende luierzalven met bijvoorbeeld zinkoxide mogen worden gebruikt, zoals Mustella baby 1-2-3 luiercrème®, Galenco baby luiercrème®, Dermocrem®, Cicaplast®, Patapoum® en Bepanthen baby®.
• Voor deze zalven volg je de flowchart:
  • Medicamenteuze zalven  met actieve bestanddelen zoals (hydro)cortisone, miconazol of ichtammol
  • Zalven met (hydro)cortisone zoals Daktacort®

Puffer en aerosol

• Geef de voorkeur aan een puffer boven een aerosol, vanwege de betere effectiviteit, tijdsinvestering en hygiëne.
• Vraag ouders om met de arts te overleggen over het gebruik van een puffer.
• Een aerosol mag alleen in de opvang als er geen alternatief is.
• Elk kind moet zijn eigen puffer of voorzetkamer hebben en ouders zorgen voor een correcte reiniging.

Neusdruppels en -sprays

• Kant-en-klare fysiologische zoutoplossing is de eerste keuze.
• Neusdruppels of -sprays met oxymetazoline (Nesivine®) of xylometazoline (Otrivine®) kunnen maximaal 5 dagen gebruikt worden bij kinderen jonger dan 7 jaar.
• Sprays worden afgeraden onder de 2 jaar vanwege mogelijke ernstige bijwerkingen.
• Middelen met efedrine, fenylefrine, nafazoline en tramazoline zijn niet geschikt voor kinderen onder 7 jaar.

Hoestsiropen en slijmoplossende middelen

• De effectiviteit is onvoldoende bewezen en er kunnen ernstige bijwerkingen optreden.
• Hoestsiropen zijn niet geschikt voor kinderen jonger dan 6 jaar en worden afgeraden tussen 6 en 12 jaar.
• Slijmoplossende middelen zijn niet geschikt voor kinderen jonger dan 2 jaar en worden afgeraden onder de 6 jaar.

Jodiumtabletten

• Kinderopvangvoorzieningen worden geadviseerd om jodiumtabletten in voorraad te hebben. Bij een nucleair ongeval helpen deze tabletten om de opname van radioactief jodium in de schildklier te voorkomen.
• De tabletten zijn gratis verkrijgbaar bij de apotheek. Op de website nucleair risico kan je berekenen hoeveel tabletten je nodig hebt en hoe je ze afhaalt.
• Informeer ouders via het huishoudelijk reglement dat de opvang het federale advies zal volgen bij een nucleair incident.
• Neem nucleair risico op in je crisisprocedure en zorg voor duidelijke afspraken met ouders over dosering en communicatie.

Wat is een medisch attest?

Een medisch attest is een attest van een arts met belangrijke aandachtspunten voor een medische problematiek van een kind, bijvoorbeeld bij een allergie of chronische ziekte.

Wanneer is een medisch attest nodig?

• Op initiatief van ouders en arts: Ouders kunnen samen met de arts beslissen om een medisch attest aan de kinderopvang te bezorgen als dit relevant is voor de gezondheid van het kind.
• Op vraag van de opvang: De kinderopvang kan ouders vragen om een attest van de behandelende arts bij een medische problematiek. Zo krijgt de opvang inzicht in de specifieke noden van het kind.

Belangrijke aandachtspunten

• Een attest van een osteopaat, diëtist of kinesist is geen medisch attest.
• Ook met een medisch attest blijft de opvang verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid van de kinderen. De opvang moet altijd handelen als een voorzichtig en redelijk persoon.

Wanneer is een medisch attest niet zinvol?

Attesten zonder medische reden zijn niet zinvol.  Ze mogen niet gebruikt worden om af te wijken van de normale werking van de opvang. 

Voorbeelden van onnodige attesten:

• Een attest dat een kind altijd een koortswerend middel mag krijgen vanaf een bepaalde temperatuur.
• Een attest zonder medische reden waarin gevraagd wordt dat:
  • Een kind op de buik mag slapen.
  • Een kind een bepaald voedingsmiddel niet hoeft te eten.
  • Een kind andere luiers nodig heeft.
• Een attest dat bevestigt dat een kind gezond of voldoende hersteld is. De opvang volgt hiervoor de adviezen over zieke kinderen en hygiëne.
• Een attest voor het toedienen van medicatie. Ouders kunnen een etiket met instructies vragen bij de apotheker als dit ontbreekt op de verpakking.

Hoe omgaan met verzoeken van ouders?

Soms vragen ouders een afwijking van de gangbare praktijk op basis van een attest, zonder medische noodzaak. In zo’n geval kan de opvang:

• Het gesprek aangaan met de ouders om hun bezorgdheden te begrijpen.
• Samen zoeken naar een oplossing waar beide partijen zich in kunnen vinden.
• Een risicoanalyse maken: welke risico’s zijn er en hoe kunnen die worden aangepakt?
• Beslissen of het verzoek haalbaar en veilig is. Als een aanpassing niet mogelijk is binnen de werking van de opvang, kan deze geweigerd worden.
• De ouders informeren en motiveren waarom een verzoek wel of niet wordt toegestaan.

Communicatie tussen kinderopvang en artsen

• In plaats van een medisch attest kan de opvang mits instemming van de ouders rechtstreeks contact opnemen met de behandelend arts om een specifieke aanpak te bespreken.
• Open communicatie tussen arts en opvang biedt kansen. Bij twijfel over een verzoek voor een medisch attest kan de arts contact opnemen met de opvang om beter inzicht te krijgen in de situatie en de gangbare werkwijze. Bijvoorbeeld wanneer ouders een attest vragen om geen zonnecrème te gebruiken of andere luiers te gebruiken zonder medische reden.

Goede hygiëne is cruciaal om besmettingen in de kinderopvang te voorkomen. Volg deze tien vuistregels:

1. Handen wassen
2. Eigen spullen gebruiken
3. Voortdurend ventileren en regelmatig verluchten
4. Vaccineren
5. Dagelijks schoonmaken
6. Ontsmetten wanneer nodig
7. Hoest- en nieshygiëne toepassen
8. Voorzichtig omgaan met braaksel en diaree
9. Voorzichtig omgaan met bloed
10. Zieke kinderen niet toelaten in de opvang

Dieren zorgen voor gezelligheid en speelplezier in de kinderopvang. Tegelijk is het belangrijk om ook aan de gezondheid en veiligheid van de kinderen te denken.

• Dieren in de opvang vereisen een risicoanalyse om een veilige en gezonde omgeving te garanderen.
• De regelgeving over voedselhygiëne (FAVV) verbiedt huisdieren in ruimtes waar eten wordt bewaard of bereid.
• Op de website van Kind en Gezin vind je adviezen over veilig omgaan met dieren.

Zijn wasbare luiers een duurzame keuze? OVAM (Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij) biedt informatie over deze luiers in de opvang: het milieueffect, kostenplaatje en de praktische aspecten.

Medewerkers in de kinderopvang worden aangeraden zich te laten vaccineren tegen:

• kinkhoest
• seizoensgriep
• hepatitis B

Werknemers en onthaalouders in het sui generis statuut kunnen de kosten van het hepatitis B-vaccin (of het gecombineerde hepatitis A- en B-vaccin) terugvorderen bij het Fonds voor Beroepsziekten.

Meer info in deze brochure