Inclusieve kinderopvang

Inclusieve kinderopvang betekent dat kinderen met en zonder specifieke ondersteuningsbehoeften samen worden opgevangen. Dit helpt kinderen om van jongs af aan respect en begrip voor diversiteit te ontwikkelen.

Voordelen van inclusieve kinderopvang

• Ouders kunnen kiezen voor een opvang waar hun kind samen met andere kinderen opgroeit.
• Kinderen leren omgaan met verschillen en ontwikkelen sociale vaardigheden.
• Kinderbegeleiders krijgen de kans om inclusieve zorg te bieden.

Een goede samenwerking en communicatie met ouders is essentieel. Dit betekent:

• Verwachtingen bespreken: Wat verwachten ouders van de opvang en wat is haalbaar?
• Ervaringen delen: Ouders kunnen waardevolle informatie geven over de noden en sterktes van hun kind.
• Zorg bespreken: Als je je zorgen maakt over de ontwikkeling van een kind, bespreek dit dan met de ouders en luister naar hun ervaringen.
• Geen gespecialiseerde zorg vereist: Kinderopvang moet geen gespecialiseerde zorg bieden zoals kinesisten, logopedisten, psychologen of verpleegkundigen. Wel zijn er regels over welke handelingen je kan uitvoeren als je geen verpleegkundige bent.

Centra Inclusieve Kinderopvang

De Centra Inclusieve Kinderopvang ondersteunen opvanginitiatieven bij het overwegen of realiseren inclusieve opvang. Dit kan door ondersteuning op maat, zoals: 

• meedenken over de organisatie van de opvang voor een specifiek kind
• gezamenlijk bekijken van de toegankelijkheid van je opvang
• geven van vorming over inclusief beleid en jouw pedagogische rol
• coachen op communicatie met ouders, bijvoorbeeld bij het vermoeden van een ontwikkelingsprobleem.

Ondersteuning door het VAPH en zorgverleners

• Als kinderopvang kan je beroep doen op de dienstverlening van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH).
• Je kan ook bij andere zorgverleners terecht. Lees er meer over in deze download.

Andere organisaties die ondersteuning bieden voor ouders

•  Gezin en handicap
• Magenta
• Steunpunt voor inclusie
• Stan - Trefpunt Verstandelijke Handicap
• Downsyndroom Vlaanderen
• GRIP

Er zijn verschillende subsidies:

• Individuele inclusieve opvang: Voor de opvang van een individueel kind met specifieke ondersteuningsbehoeften.
• Structurele inclusieve opvang: Voor opvanginitiatieven die inclusie structureel uitbouwen.
  • Nieuwe aanvragen voor deze subsidie zijn momenteel niet mogelijk.
• Ondersteuning via CIK: Voor expertise en begeleiding.
  • Nieuwe aanvragen voor deze subsidie zijn momenteel niet mogelijk.

Lees er meer over in deze brochure.

Sommige kinderen hebben gespecialiseerde zorg nodig, zoals sondevoeding, suikergehaltemetingen, insuline-injecties of blaassondage. Het is belangrijk dat de kinderopvang ook deze kinderen kan opvangen. Als deze handelingen tijdens de opvanguren noodzakelijk zijn, bespreek je met de ouders wat mogelijk is in jouw opvanglocatie. 

Sinds maart 2024 maakt een nieuwe federale wet mogelijk dat niet-verpleegkundigen, onder bepaalde voorwaarden sommige handelingen mogen uitvoeren. Deze wet maakt een onderscheid tussen:

• Activiteiten van het dagelijks leven (ADL) en noodsituaties: geen bekwame helper nodig.
• Verpleegkundige handelingen: een bekwame helper is vereist.

De wet is niet van toepassing op kinesitherapie of logopedie die in de opvang plaatsvindt.

De meeste activiteiten in de kinderopvang vallen onder de basiscompetenties van een kinderbegeleider en vereisen geen bekwame helper, bijvoorbeeld:

• Hulp bij toiletbezoek en dagelijkse verzorging
• Begeleiding tijdens eetmomenten en het toedienen van voeding en dranken bij kinderen zonder slikproblemen
• Opvolgen van de gezondheid van kinderen (bijv. koorts) en het toedienen van geneesmiddelen
• Stomazorg bij een patiënt zonder bijkomende diagnose
• Suikermetingen.

Uitzondering: De arts of verpleegkundige kan besluiten dat een bekwame helper nodig is voor bepaalde ADL-handelingen als de toestand van een kind dit vereist.

Meer weten over activiteiten van het dagelijks leven

Het medicatie- en koortsbeleid verandert niet door deze nieuwe federale regelgeving. Je kan de adviezen van Opgroeien toepassen. 

In noodsituaties is handelen een basiscompetentie van een kinderbegeleider. Dit kan bijvoorbeeld gaan om:

• Het toedienen van een Epipen® bij een allergische reactie
• Glucagon bij ernstige hypoglycemie
• Noodmedicatie bij epilepsie
• EHBO voor schaafwonden, insectenbeten, brandwonden, of reanimatie bij levensbedreigende situaties

Verpleegkundige handelingen moeten worden uitgevoerd door een bekwame helper, die niet per se een verpleegkundige is, maar wel bevoegd is om onder bepaalde voorwaarden deze handelingen uit te voeren. Voorbeelden:

• Bepaalde soorten sondevoeding toedienen of opvolgen (mogelijkheden verschillen naargelang de soort sonde)
• Urinezak legen
• Insuline toedienen

De federale wet regelt:

• Welke handelingen een arts of verpleegkundige kan delegeren aan een bekwame helper.
• Of een opleiding of instructie nodig is
• De kwaliteitsvoorwaarden
• De bescherming van de persoon die deze handeling stelt. 

Iedereen die tijdens (vrijwilligers)werk wil zorgen voor personen die verpleegkundige zorg nodig hebben, kan bekwame helper worden. Niemand is echter verplicht om bekwame helper te worden.

Meer weten over bekwame helper

• Zorgvraag inschatten
   Informeer bij ouders, artsen of verpleegkundigen over de specifieke zorgbehoeften van het kind:
  • Verpleegkundige handelingen noodzakelijk tijdens de opvanguren?
  • Verwachtingen?
• Uitvoering van de handelingen Bespreek of zorgprofessionals de zorg in de opvang kunnen bieden, of wie binnen je team de rol van bekwame helper op zich neemt, rekening houdend met de inzet van personeel
• Duidelijke afspraken maken met ouders en zorgprofessionals
  • instructies, opleiding van de bekwame helper
  • toestemmingsformulieren
  • opstart, opvolging en ondersteuning bij vragen.

• Regelmatige communicatie: Blijf in gesprek met ouders en zorgprofessionals.
• Teamafspraken: Zorg voor duidelijke taakverdeling, ook bij afwezigheid van medewerkers en nieuwe medewerkers.
• Noodsituaties: Weet wat te doen in geval van nood en wie te contacteren. Wat zijn waarschuwingstekens en alarmsignalen?
• Gedragen keuze: Zorg dat het uitvoeren van verpleegkundige handelingen een gezamenlijke beslissing is binnen het team. Kinderbegeleiders kunnen aangeven dat ze verpleegkundige handelingen niet willen uitvoeren, zonder gevolg.

Als je in je subsidieaanvraag vermeldt dat verpleegkundige handelingen plaatsvinden in de opvang, geef dan aan dat je voldoet aan de federale regelgeving over de bekwame helper en houd de toestemmingsformulieren beschikbaar.

We streven voor elk kind naar een kwaliteitsvolle opvang in de buurt. Inclusieve kinderopvang draagt bij aan een samenleving waarin ieder kind gelijke kansen krijgt. Dit sluit aan bij 

• het Internationaal Verdrag over de Rechten van Personen met een Handicap
• het Perspectief 2020-beleid, dat kiest voor 'zoveel mogelijk gewoon in de samenleving en zo weinig mogelijk uitzonderlijk en afzonderlijk'. Ouders hebben het recht om te kiezen tussen gewone en gespecialiseerde opvang.

Wat betekent dit concreet?

• Kinderopvanginitiatieven krijgen subsidies om inclusieve opvang uit te bouwen.
• De opvang wordt gratis inhoudelijke ondersteund door de Centra voor Inclusieve Kinderopvang, die ook zelf inclusieve opvang aanbieden.

Onderzoek en aanbevelingen

Opgroeien onderzocht hoe we inclusieve kinderopvang succesvol kunnen maken. De resultaten hebben geleid tot verschillende aanbevelingen om de inclusieve kinderopvang in Vlaanderen te versterken:

• Beleving van ouders van inclusieve kinderopvang
• De visie van Opgroeien op inclusieve opvang en de versterking ervan

• Opgroeien werkt samen met het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)  om de participatiekansen van kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte te vergroten.
• Tussen 2019 en 2021 werden 13 trajecten uitgevoerd in het kader van de oproep 'Pionieren in samenwerking: inclusieve kinderopvang'. Organisatoren van kinderopvang, Multifunctionele Centra (MFC) en Centra Inclusieve Kinderopvang (CIK) onderzochten hoe meer kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften inclusief opgevangen kunnen worden.

Deze praktijkvoorbeelden en materialen helpen je aan de slag te gaan met inclusieve kinderopvang.

Inclusie is een echte meerwaarde voor kinderen, gezinnen en voor je eigen aanbod. Maar hoe breng je dit in de praktijk? Bekijk deze Koffie met Kennis over Inclusie in opvang en ondersteuning.