Wat is inclusieve kinderopvang?
Sommige kinderen hebben door medische of psychosociale problemen extra zorg nodig. Inclusieve kinderopvang betekent dat kinderen met en zonder specifieke ondersteuningsbehoeften samen worden opgevangen. De opvangomgeving erkent en waardeert de diversiteit van kinderen en gezinnen. Dit helpt kinderen om van jongs af aan respect en begrip voor diversiteit te ontwikkelen.
Voordelen van inclusieve kinderopvang
- Ouders kunnen kiezen voor een opvang in de buurt waar hun kind samen met andere kinderen opgroeit.
- Kinderen gaan samen op ontdekking, leren omgaan met verschillen. Zij ontwikkelen sociale vaardigheden.
- Kinderbegeleiders krijgen kansen om hun competenties te verdiepen en voor elk kind in te zetten op welbevinden en betrokkenheid.
Samenwerking met ouders
Een goede samenwerking en communicatie met ouders is essentieel. Dit betekent:
- Verwachtingen bespreken: Wat verwachten ouders van de opvang en wat kan de opvang bieden?
- Ervaringen delen: Ouders kunnen waardevolle informatie geven over de noden en sterktes van hun kind.
- Zorgen bespreken: Als je je zorgen maakt over de ontwikkeling van een kind, bespreek dit stapsgewijs met de ouders en luister naar hun ervaringen.
- Geen gespecialiseerde zorg vereist: Kinderopvang moet geen gespecialiseerde zorg bieden zoals kinesisten, logopedisten, psychologen of verpleegkundigen. Wel zijn er regels over welke handelingen je kan uitvoeren als je geen verpleegkundige bent.
Ondersteuning voor inclusieve opvang
Inclusieve kinderopvang realiseren kan een zoektocht zijn en vraagt soms extra inspanningen. Voor coaching, advies en specifieke expertise kan je bij verschillende organisaties terecht.
Leidraad voor inclusieve kinderopvang - VBJK
In de leidraad ‘Inclusie van kinderen met specifieke zorgbehoeften’ van het VBJK vind je concrete handvaten voor inclusieve kinderopvang.
Centra Inclusieve Kinderopvang (CIK)
De Centra Inclusieve Kinderopvang ondersteunen opvanginitiatieven bij het voorbereiden of realiseren van inclusieve opvang. Dit kan door ondersteuning op maat, zoals:
- meedenken over de organisatie van de opvang voor een specifiek kind
- samen kijken naar de toegankelijkheid van je opvang
- geven van vorming over inclusief beleid en jouw pedagogische rol
- coachen op communicatie met ouders, bijvoorbeeld bij het vermoeden van een ontwikkelingsprobleem
- andere vragen over inclusieve kinderopvang
Deze ondersteuning is gratis beschikbaar in 16 regio’s en wordt afgestemd op jouw vraag.
Het VAPH en zorgverleners
- Als kinderopvang kan je beroep doen op de dienstverlening van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH).
- Je kan ook bij andere zorgverleners terecht. Lees er meer over in deze download.
Organisaties die ondersteuning bieden aan ouders en professionals
Subsidies voor inclusieve opvang
Er zijn verschillende subsidies:
- Individuele inclusieve opvang: Voor de opvang van een individueel kind met specifieke ondersteuningsbehoeften.
- Structurele inclusieve opvang: Voor opvanginitiatieven die inclusie structureel uitbouwen.
- Nieuwe aanvragen voor deze subsidie zijn momenteel niet mogelijk.
- Ondersteuning via CIK: Voor expertise en begeleiding.
- Nieuwe aanvragen voor deze subsidie zijn momenteel niet mogelijk.
Lees er meer over in deze brochure.
Verpleegkundige handelingen en bekwame helpers
Sommige kinderen hebben gespecialiseerde zorg nodig, zoals sondevoeding, suikergehaltemetingen, insuline-injecties of blaassondage. Het is belangrijk dat de kinderopvang ook deze kinderen kan opvangen. Als deze handelingen tijdens de opvanguren noodzakelijk zijn, bespreek je met de ouders wat mogelijk is in jouw opvang.
Volgens een nieuwe federale wet kunnen niet-verpleegkundigen sommige handelingen onder bepaalde voorwaarden uitvoeren. Deze wet maakt een onderscheid tussen:
- activiteiten van het dagelijks leven (ADL) en noodsituaties: geen bekwame helper nodig
- verpleegkundige handelingen: een bekwame helper is vereist.
De wet is niet van toepassing op kinesitherapie of logopedie die in de opvang plaatsvindt.
Activiteiten van het dagelijks leven: geen bekwame helper nodig
De meeste activiteiten in de kinderopvang vallen onder de basiscompetenties van een kinderbegeleider en vereisen geen bekwame helper, bijvoorbeeld:
- Hulp bij toiletbezoek en dagelijkse verzorging
- Begeleiding tijdens eetmomenten en het toedienen van voeding en dranken bij kinderen zonder slikproblemen
- Opvolgen van de gezondheid van kinderen (bijv. koorts) en het toedienen van geneesmiddelen
- Stomazorg bij een patiënt zonder bijkomende diagnose
- Suikermetingen.
Uitzondering: De arts of verpleegkundige kan besluiten dat een bekwame helper nodig is voor bepaalde ADL-handelingen als de toestand van een kind dit vereist.
Handelen in geval van nood: geen bekwame helper nodig
In noodsituaties is handelen een basiscompetentie van een kinderbegeleider. Dit kan bijvoorbeeld gaan om:
- Het toedienen van een Epipen® bij een allergische reactie
- Glucagon bij ernstige hypoglycemie
- Noodmedicatie bij epilepsie
- EHBO voor schaafwonden, insectenbeten, brandwonden, of reanimatie bij levensbedreigende situaties
Verpleegkundige handelingen: bekwame helper vereist
Verpleegkundige handelingen moeten worden uitgevoerd door een bekwame helper, die niet per se een verpleegkundige is, maar wel bevoegd is om onder bepaalde voorwaarden deze handelingen uit te voeren. Voorbeelden:
- Bepaalde soorten sondevoeding toedienen of opvolgen (mogelijkheden verschillen naargelang de soort sonde)
- Urinezak legen
- Insuline toedienen
De federale wet regelt:
- Welke handelingen een arts of verpleegkundige kan delegeren aan een bekwame helper.
- Of een opleiding of instructie nodig is
- De kwaliteitsvoorwaarden
- De bescherming van de persoon die deze handeling stelt.
Wie kan bekwame helper worden?
Iedereen die tijdens (vrijwilligers)werk wil zorgen voor personen die verpleegkundige zorg nodig hebben, kan bekwame helper worden. Niemand is echter verplicht om bekwame helper te worden.
Wat moet je doen om aan de wetgeving te voldoen?
- De zorgvraag inschatten
Informeer bij ouders, artsen of verpleegkundigen over de specifieke zorgbehoeften van het kind:- Zijn er verpleegkundige handelingen noodzakelijk tijdens de opvanguren?
- Wat zijn de verwachtingen?
- Uitvoering van de handelingen
- Wie gaat de zorg in de opvang bieden: de ouder, een externe verpleegkundige of iemand binnen je team?
- Als iemand binnen het team deze rol opneemt: welke medewerker(s) kunnen de rol van bekwame helper op zich nemen?
- Duidelijke afspraken maken met ouders en zorgprofessionals over:
- de opleiding van de bekwame helper en de nodige instructies
- de toestemmingsformulieren
- de opstart, opvolging en ondersteuning bij vragen.
Medicatie en koortsbeleid verandert niet
Het medicatie- en koortsbeleid verandert niet door deze nieuwe federale regelgeving. Je kan de adviezen van Opgroeien toepassen.
Tips voor kinderopvangteams
- Regelmatige communicatie: Blijf in dialoog met ouders en zorgprofessionals en aarzel niet om je vragen te stellen.
- Teamafspraken: Zorg voor duidelijke taakverdeling, ook bij afwezigheid van medewerkers en nieuwe medewerkers.
- Noodsituaties: Weet wat te doen in geval van nood en wie te contacteren. Wat zijn waarschuwingstekens en alarmsignalen?
- Gedragen keuze: Zorg dat het uitvoeren van verpleegkundige handelingen een gezamenlijke beslissing is binnen het team. Kinderbegeleiders kunnen aangeven dat ze verpleegkundige handelingen niet willen uitvoeren, zonder gevolg.
Verpleegkundige handelingen in de subsidieaanvraag
Als je in je subsidieaanvraag vermeldt dat verpleegkundige handelingen plaatsvinden in de opvang, geef dan aan dat je voldoet aan de federale regelgeving over de bekwame helper en houd de toestemmingsformulieren beschikbaar.
Vragen over verpleegkundige handelingen of bekwame helpers
- Informatie op de website van FOD Volksgezondheid
- Met vragen kan je mailen naar de FOD Volksgezondheid
Beleid inclusieve kinderopvang
We streven voor elk kind naar een kwaliteitsvolle opvang in de buurt. Inclusieve kinderopvang draagt bij aan een samenleving waarin ieder kind gelijke kansen krijgt.
Dit sluit aan bij het Kinderrechtenverdrag en het Internationaal Verdrag over de Rechten van Personen met een Handicap.
Wat betekent dit concreet?
- We geloven in de kracht van een sterke kinderopvang voor elk kind. Met een stevige inzet op beleidsvoerend vermogen en pedagogische kwaliteit kom je al een heel eind. Daarnaast kan je subsidies krijgen om inclusieve opvang te ondersteunen
- De opvang krijgt gratis ondersteuning van de Centra voor Inclusieve Kinderopvang, die ook zelf inclusieve opvang aanbieden.
- Opgroeien werkt nauw samen met het VAPH, zodat er specifieke expertise ter beschikking is om de inclusieve kinderopvang te versterken. Onder meer via Globale Individuele Ondersteuning en de PINKO-projecten wordt de samenwerking versterkt.
Waarom inzetten op inclusieve kinderopvang?
Inclusie is een echte meerwaarde voor kinderen, gezinnen en voor je eigen aanbod. Maar hoe breng je dit in de praktijk? Bekijk deze Koffie met Kennis over Inclusie in opvang en ondersteuning.
Onderzoek en aanbevelingen
Opgroeien onderzocht in 2018 en 2019 hoe we inclusieve kinderopvang succesvol kunnen maken.
- Beleving van ouders van inclusieve kinderopvang
- Analyse van de ondersteuningsbehoefte van de kinderopvang voor inclusieve opvang en de ervaringen van de CIK
De resultaten hebben geleid tot aanbevelingen om de inclusieve kinderopvang in Vlaanderen te versterken: de visie van Opgroeien op inclusieve opvang en de versterking ervan.
Inspiratie en materialen
Deze praktijkvoorbeelden en materialen helpen je aan de slag te gaan met inclusieve kinderopvang.
Welkom in de Kinderopvang
Professor Elisabeth De Schauwer, sprak met ouders van kinderen met een beperking over wat zij van een opvang verwachten. De rode draad in hun verhaal? “Neem onze kinderen mee op pad. Betrek hen in de groep en laat ons samen bekijken wat wèl mogelijk is. Hier en daar een kleine aanpassing kan al zoveel betekenen.”
Lees het volledige artikel van VBJK-
Mezennestje - de mama van Charlotte aan het woord
-
Het Mezennestje over inclusieve kinderopvang