Wat?
De relatie tussen ouderschap en mentaal welbevinden is complex: enerzijds brengt het ouderschap meer financiële en relationele druk alsook verstoorde slaap en meer kopzorgen met zich mee, anderzijds brengt het ouderschap ook liefde en geluk met zich mee wanneer het voor meer zingeving, een uitbreiding van sociale rollen, meer positiviteit en tevredenheid met basisnoden kan zorgen.
Waarom is het ouderschap dan ook potentieel stresserend? Hoe komt het dat het gevoel van draaglast groter kan worden dan de draagkracht? Naast de vele individuele en contextuele verschillen in de mate van ouderlijke stress of de manier waarop stressoren horend bij het ouderschap, gepercipieerd worden. Naast het feit dat kinderen veel vreugde brengen
- moeten ouders vaak veel ballen tegelijk in de lucht houden. Ouders moeten vaak verschillende rollen combineren ( werk, relatie met partner, huishouden, hobby’s,…) . Dat zorgt ervoor dat het bakje soms vol loopt. In welke mate ouders goed worden omringd en ondersteund in die verschillende rollen bepaalt mee hoe stressvol het ouderschap kan zijn (zie context – maatschappelijke evoluties) .
- zijn de emoties of het gedrag van kinderen vaak heftig en onvoorspelbaar en oncontroleerbaar en dit wekt stress op: je kind weigert kleren aan te doen in volle ochtendspits, gooit het eten op de grond, valt in een regenplas als je net moet vertrekken, luistert niet naar jou of kan de slaap maar niet kan vatten. Dit is allemaal eigen aan kind zijn. Als ouder probeer je op al die situaties te reageren, je bent flexibel of stuurt je plannen bij en probeert de rust in je gezin te bewaren.
- kan ook de overgang naar ouderschap stressvol zijn. Er verandert plots heel veel. Je krijgt een nieuwe rol als ouder, de relatie met je partner verandert. Je hebt ook nog heel wat vragen of twijfels over hoe je het allemaal gaat aanpakken met de baby. Het gevoel dat jij verantwoordelijk bent voor je kind, terwijl je het ook allemaal zelf niet weet, brengt heel wat teweeg. We horen dat ouders zich vaak afvragen hoe ze dat allemaal moeten bolwerken. Daarbovenop komen ook verwachtingen van mensen uit je omgeving. Zij hebben misschien een andere kijk op opvoeding en dat kan je onzeker maken.
Cijfers
Uit de Vlaamse gezinsenquête blijkt dat één op vier van de ouders met ten minste één kind jonger dan 25 jaar, het ouderschap als emotioneel belastend ervaart. Eén op vijf van de ouders vindt het fysiek uitputtend. Tegelijk geven quasi alle ouders aan dat ze het opvoeden van hun kinderen ook als verrijkend ervaren.
Bij hele jonge kinderen staat zich zorgen maken over slaap- of eetgedrag met stip op nummer 1 als bron van opvoedingsstress bij Vlaamse ouders. Bij schoolgaande kinderen staat kindgedrag zoals driftbuien of hevige emoties op nummer 1. Bij nog oudere kinderen zijn zorgen over de studeer- of schoolpresentaties de koploper.
Een Waalse enquête bracht dan weer deze cijfers: 74% van de ouders scoort boven de 5 op een schaal van 0 (laag) tot 10 (hoog) stressniveau.
Veelgenoemde bronnen van stress waren de organisatie van huishoudelijke taken in combinatie met de zorg voor de kinderen, financiële lasten gekoppeld aan het hebben van kinderen, het ontbreken van voldoende tijd om door te brengen met de kinderen, en de beslommeringen van het dagelijkse leven zoals transport of het beheer van tijd.
Uit Nederlandse cijfers bij moeders vóór, tijdens en na de zwangerschap blijkt dat 14,6% van de moeders veel tot heel veel stress ervaart in de periode na de zwangerschap.
Belangrijkste stressbronnen die hier werden gerapporteerd: verzorging en opvoeding van de kinderen, werk, relatie met partner en gezondheid.
Het is niet altijd evident om vaders te betrekken bij onderzoek over ouderlijke stress. De geestelijke gezondheid van vaders is vaak een onderbelicht onderwerp. Ook vaders ervaren echter stress tijdens de perinatale periode met impact op hun gezondheid en sociale relaties. Uit de Waalse enquete alsook uit internationaal onderzoek blijken moeders echter wel iets kwetsbaarder voor uitputting door te hoge stress. Hetzelfde onderzoek van Roskam et al. (2020) toont tegelijk ook dat het proces en de gevolgen van bijvoorbeeld parentale burn-out voor vaders anders kunnen zijn dan voor moeders.
