Kinderopvangbeleid in Vlaanderen en Brussel

Kinderopvang speelt een cruciale rol in de samenleving en vervult drie belangrijke functies: een economische, een pedagogische en een sociale functie.

Economische functie

Kinderopvang maakt het ouders mogelijk om te werken, opleidingen te volgen of actief op zoek te gaan naar werk. Daarnaast biedt de sector zelf tal van werkgelegenheidskansen. Een voldoende en betaalbaar aanbod van kinderopvang is daarom essentieel voor een sterke economie.

Pedagogische functie

Kwaliteitsvolle kinderopvang gaat verder dan opvang alleen. Kinderen krijgen er niet alleen verzorging en geborgenheid, maar worden ook gestimuleerd in hun ontwikkeling. Door interactie met andere kinderen leren ze sociale vaardigheden en respectvol samenleven.

Kinderopvang draagt bij aan sociale inclusie en ondersteunt kwetsbare gezinnen. Onderzoek toont aan dat kwaliteitsvolle kinderopvang een positieve impact heeft op kinderen in armoede en hun latere kansen in het leven vergroot. Ook ouders halen er voordelen uit: ze kunnen een opleiding volgen, solliciteren en werken, maar ook even tot rust komen. Daarnaast biedt kinderopvang een waardevol netwerk voor ouders, waar ze ondersteuning en informatie vinden.

Het regeerakkoord voorziet extra plaatsen in de kinderopvang als een absolute prioriteit. De Vlaamse Regering zal de verlaging van de kindratio verder nauwgezet opvolgen en blijven inzetten op het aantrekken van voldoende personeel. Daarnaast wordt er gewerkt aan een hervorming van het inkomenstarief.

Het beleid voor kinderopvang wordt vastgelegd in de beleidsnota van de Vlaamse minister die bevoegd is voor welzijn. 

De hervorming van de kinderopvang voorbereiden. Dat is de kern van het toekomstplan waaraan vertegenwoordigers uit de sector, voorzieningen, ouders, experten en de overheid gezamenlijk werkten.

Dankzij deze diverse samenstelling ontstond een brede waaier aan ideeën en zorgvuldig afgewogen voorstellen. Niet elk afzonderlijk voorstel vereiste unanieme instemming, maar samen vormen ze een waardevolle basis voor verder maatschappelijk debat over de toekomst van de kinderopvang.

Uitgangspunten van de Toekomstgroep

1. Het doel is toegankelijke, kwaliteitsvolle en leefbare kinderopvang voor elk gezin en elke opvangaanbieder in de Vlaamse Gemeenschap.
2. De verschillende functies van kinderopvang - economisch, pedagogisch en sociaal - zijn even belangrijk en nauw met elkaar verbonden.
3. Kinderopvang draagt bij aan een naadloos ontwikkelings- en zorgtraject voor kinderen van 0 tot 6 jaar. Kinderopvang is daarom een cruciale partner in het lokaal geïntegreerd gezins- en jeugdbeleid.
4. Opvangaanbieders krijgen voldoende ruimte voor maatschappelijk verantwoord sociaal ondernemerschap.
5. Elke vorm van opvang heeft zijn unieke kenmerken en waarde. Dit zorgt voor een divers en boeiend opvanglandschap.
6. Alle voorstellen zijn onderbouwd door inzichten uit wetenschappelijk onderzoek, praktijkervaring, of internationale richtlijnen: Europees kwaliteitsraamwerk voor kwaliteit, Europese kindergarantie, Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind en Europese dienstenrichtlijn.

Kernvoorstellen van de Toekomstgroep

1. Een grondige herziening van de organisatie en financiering van kinderopvang die partijpolitieke belangen en legislaturen overstijgt. Doel is een nieuw decreet en een meerjarig master- en budgetplan voor de komende tien jaar.
2. Het recht op kinderopvang realiseren met een voldoende aanbod voor 80% van de kinderen tot 3 jaar: 29.000 extra plaatsen bovenop de huidige 93.000.
3. Aantrekkelijke en duurzame jobs voor medewerkers met:
   • een lagere kindratio (naar maximaal vijf kinderen per begeleider)
   • correcte arbeidsvoorwaarden en betere opleidings- en loopbaanmogelijkheden.
4. Een gelijk speelveld voor gezinnen, opvangaanbieders en medewerkers:
   • een tarief op basis van de financiële draagkracht (inkomenstarief)
   • iedereen kans op de subsidie inkomenstarief
   • gelijk loon voor gelijk werk, een correcte arbeidsrelatie en werknemersstatuut voor aangesloten onthaalouders.
5. Hervorming van het subsidiesysteem met gelijke kostendekkende subsidie voor vergelijkbare opdrachten onder gelijke voorwaarden, rekening houdend met locatie, organisatie en netwerk.
6. Behoud van en rekening houden met de unieke kenmerken van gezinsopvang, zoals kleinschaligheid en vertrouwde persoon.
7. Versterking van samenwerking tussen kinderopvang en lokale partners, zoals Huizen van het Kind en Lokale Loketten Kinderopvang. Kinderopvang als deel van een lokaal netwerk van professionals gezins- en jeugdondersteuning.

Historiek van de hervormingen

Sinds het decreet kinderopvang van baby’s en peuters van 2012 zijn de uitdagingen sterk veranderd en werden verschillende stappen gezet om de regelgeving en financiering bij te sturen.

Belangrijke mijlpalen:

• 2012: Decreet Kinderopvang baby’s en peuters als antwoord op de versnipperde regelgeving.
• 2021: Opgroeien en een denktank van experten ontwikkelden een eerste toekomstvisie voor kinderopvang van baby’s en peuters. Ook de SERV bracht een advies over de toekomst van kinderopvang.
• 2022: Start van het Vroeg en Nabij traject, met een een toekomstconcept voor kinderopvang in een geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid.
• Najaar 2022: Start participatief traject met koepels, vakbonden, experten en gebruikers.
• Parallel traject: Specifiek voor gezinsopvang wordt gewerkt aan een toekomstgericht model.
• 14 maart 2024: Conferentie met slottekst Toekomstgroep Kinderopvang. 

Op vrijdag 4 april 2025 stelde minister Caroline Gennez, na overleg met de Vlaamse Regering, haar masterplan voor de toekomst van de kinderopvang van baby’s en peuters voor. Dit plan is een belangrijke stap in de verdere uitbouw van een kwaliteitsvolle, toegankelijke en duurzame kinderopvang in Vlaanderen en Brussel. 

De kern? Een budgetverhoging van 200 miljoen euro tegen 2029, en focus op drie pijlers: plaatsen, prijs en personeel.