Lokaal overleg kinderopvang

Adviesfunctie

Het Lokaal Overleg Kinderopvang is een gemeentelijke adviesraad en heeft deze taken:

Verplicht advies over beleidsdoelstellingen

Het lokaal bestuur moet het advies van het Lokaal Overleg Kinderopvang vragen over de beleidsdoelstellingen voor kinderopvang:

• Dit advies is alleen rechtsgeldig als de samenstelling en interne werking door de gemeenteraad of OCMW-raad is vastgelegd.
• Het advies moet schriftelijk worden geformuleerd.
• Een unaniem standpunt is niet vereist. Bij verschillende meningen worden de argumenten van alle partijen vermeld, zodat het lokaal bestuur een goed geïnformeerde beslissing kan nemen.
• De gemeenteraad of de OCMW-raad moet het advies niet goedkeuren.
• Het advies is niet bindend, maar het lokaal bestuur moet wel een reactie geven.
• Dit advies moet worden toegevoegd wanneer het lokaal sociaal beleidsplan (of een wijziging ervan) ter goedkeuring wordt voorgelegd aan het lokaal bestuur.
• Dit advies wordt samen met de strategische meerjarenplanning overgemaakt aan het Agentschap Binnenlands Bestuur.

Optionele adviezen 

Het Lokaal Overleg Kinderopvang kan ook op andere thema’s advies geven:

• Op verzoek van het lokaal bestuur, een lokale actor of gebruiker of op eigen initiatief. Bijvoorbeeld over de opstart van een opvang, ruimtelijke ordening, een wijziging van school- en opvanguren, afvalbeleid …
• Maak vooraf duidelijke afspraken met de adviesvrager en de partners binnen het overleg.
• Beslis of het advies schriftelijk of mondeling wordt gegeven.
• Dit advies is niet bindend. Het Lokaal Overleg Kinderopvang heeft een adviserende rol en kan geen verplichtingen opleggen.

Signaalfunctie

Als er in de strategische meerjarenplanning geen beleidsdoelstellingen voor kinderopvang zijn opgenomen, kan het Lokaal Overleg Kinderopvang een belangrijke rol spelen door signalen te verzamelen en deze te communiceren naar het lokaal bestuur. Dit helpt om knelpunten in het opvangaanbod tijdig te detecteren en gerichte oplossingen voor te stellen.

Hoe een actieve signaalfunctie opnemen?

Een proactieve aanpak is belangrijk. Wacht niet tot het lokaal bestuur om advies vraagt, maar breng relevante thema’s zelf onder de aandacht. Dit kan door:

• alert te zijn voor signalen van partners
• objectieve gegevens te verzamelen ter onderbouwing van signalen en beleidsaanbevelingen
• zowel knelpunten als mogelijke oplossingen te inventariseren
• eigen beleidsprioriteiten te leggen binnen nieuwe initiatieven die spontaan ontstaan.

Mogelijke concrete acties 

Om een effectieve signaalfunctie te vervullen, kan het Lokaal Overleg Kinderopvang de volgende acties ondernemen:

1. Kinderopvangaanbod in kaart brengen

• Verzamel en structureer gegevens over het bestaande opvangaanbod binnen de gemeente.
• Breng in beeld waar er tekorten of overcapaciteit zijn.

2. Knelpunten analyseren

• Beschrijf en analyseer problemen rond het aanbod en de toegankelijkheid.
• Houd rekening met de perspectieven van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur.
• Onderbouw de analyse met objectieve en actuele data.

3. Oplossingen formuleren

• Zoek haalbare en realistische oplossingen voor vastgestelde knelpunten.
• Besteed aandacht aan kwaliteit, technische haalbaarheid en financiële aspecten.
• Bepaal wie welke rol kan opnemen: het lokaal bestuur, opvanginitiatieven, andere partners.
• Geef aan welke oplossingen prioriteit moeten krijgen en motiveer waarom.

4. Beleidsadvies opstellen en communiceren

• Bundel alle informatie over kinderopvang en vertaal deze in een duidelijk beleidsadvies.
• Geef aan waarom een lokaal beleidsplan kinderopvang een meerwaarde biedt voor het bestuur en de gebruikers.
• Breng het advies actief onder de aandacht van het lokaal bestuur en betrokken partners.

Geen organisatorische rol

Het Lokaal Overleg Kinderopvang organiseert zelf geen kinderopvang. De focus ligt op overleg en advies, om belangenvermenging te voorkomen en het evenwicht tussen vraag, aanbod en beleid te bewaren

Procedure

De gemeenteraad of de raad van het OCMW installeert het Lokaal Overleg Kinderopvang. Het kader voor de samenstelling en de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang ligt vast in de regelgeving. Er is ruimte voor een invulling op maat van de lokale situatie.

Minimaal scenario

De beslissing van de gemeenteraad of de raad van het OCMW bevat minstens deze aspecten:

• de vertegenwoordiging van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur
• de procedure voor de aanstelling van een voorzitter en secretaris
• eventuele aanvullende opdrachten voor het overleg
• de manier waarop het overleg functioneert.

Het kan volstaan om te verwijzen naar een gemeenteraadsbeslissing die de algemene werking van alle adviesraden binnen de gemeente regelt. Deze beslissing wordt ter kennisgeving overgemaakt aan het Lokaal Overleg Kinderopvang, zodat de leden op de hoogte zijn van de richtlijnen.

De beslissing van de gemeenteraad of de raad van het OCMW bevat naast de verplichte elementen een uitgebreide beschrijving van:

• alle leden van het Lokaal Overleg Kinderopvang (nominatieve lijst met verwijzing naar de functie en de organisatie of groep van organisaties die deze leden vertegenwoordigen)
• de structuur van het Lokaal Overleg Kinderopvang (algemene vergadering, stuurgroep of dagelijks bestuur, deeloverleggroepen)
• wat je met het Lokaal Overleg Kinderopvang wil bereiken
• de werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang (aantal vergaderingen op jaarbasis, procedure om leden uit te nodigen voor de vergadering, hoe beslissingen genomen worden …).

Timing

Uiterlijk zes maanden na de start van een nieuwe bestuursperiode moet de samenstelling en interne werking worden vastgelegd.

De werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang wordt bepaald door de gemeenteraad of de raad van het OCMW en omvat minstens:

• procedure voor de aanduiding van een voorzitter en secretaris
• uitvoering van de opdrachten van het Lokaal Overleg Kinderopvang
  • Naast de basisopdrachten kan de gemeenteraad aanvullende taken vastleggen, zoals:
    • het opstellen van een huishoudelijk reglement.
    • het lokaal bestuur ondersteunen bij een omgevingsanalyse of de opmaak van een informatiebrochure.
    • input leveren voor het in kaart brengen van de vraag naar kinderopvang.
  • De werkwijze en procedures voor de uitvoering van deze opdrachten moeten worden vastgelegd.
• adviesprocedures
  • Hoe en wanneer het lokaal bestuur om advies zal vragen.
  • Hoe het Lokaal Overleg Kinderopvang advies zal formuleren (schriftelijk, in een vergadering …).
  • Hoe het advies wordt overgemaakt aan het lokaal bestuur.

De interne werking kan op maat van de lokale situatie worden ingevuld.

Minimaal scenario

• Enkel de regelgevende bepalingen uit het Besluit over het lokaal sociaal beleid en het Decreet Lokaal Bestuur worden opgenomen.
• Een huishoudelijk reglement wordt aanbevolen voor een vlotte werking.

Maximaal scenario

De gemeenteraad neemt een uitgebreide beschrijving op van hoe het Lokaal Overleg Kinderopvang zijn opdrachten uitvoert.

Timing 

Uiterlijk zes maanden na de start van een nieuwe bestuursperiode moet de samenstelling en interne werking worden vastgelegd.

Het Lokaal Overleg Kinderopvang heeft geen rechtspersoonlijkheid en ontvangt geen rechtstreekse financiering van de Vlaamse overheid. Het lokaal bestuur kan echter zelf een budget voorzien voor de werking van het overleg.

De gemeenteraad neemt de eindbeslissing over:

• de vertegenwoordiging van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur.
• het al dan niet gebruiken van een nominatieve lijst of een algemene opsomming van actoren
• de toekenning van stemrecht aan bepaalde leden.

Een sterke samenstelling van het Lokaal Overleg Kinderopvang zorgt voor een representatief, goed functionerend overleg dat bijdraagt aan een kwalitatief kinderopvangbeleid in de gemeente.

Stappenplan voor een samenstelling op maat

Het lokaal bestuur kan de samenstelling van het Lokaal Overleg Kinderopvang afstemmen op de specifieke noden van de gemeente. Volg het onderstaande stappenplan om dit proces efficiënt te organiseren:

• Voorbereiding en juridisch kader
  • Zorg ervoor dat de samenstelling voldoet aan de bepalingen uit het Decreet Lokaal Bestuur en het besluit van de Vlaamse Regering over het lokaal beleid kinderopvang.
• Opmaak van de gemeenteraadsbeslissing
  • Neem in de beslissing op hoe de samenstelling en interne werking worden geregeld. Beperk de gemeenteraadsbeslissing tot de strikt noodzakelijke elementen
• Werk details uit in een huishoudelijk reglement in plaats van in de gemeenteraadsbeslissing, zodat bijsturingen eenvoudiger kunnen gebeuren.
• Keuze voor een nominatieve lijst of algemene opsomming
  • Een nominatieve lijst is niet verplicht, maar kan nuttig zijn om:
    • te controleren of maximaal 2/3 van de leden van hetzelfde geslacht is
    • transparantie te garanderen over de vertegenwoordigde actoren.
  • Bij wijzigingen in een nominatieve lijst (bv. door personeelswissels) is een nieuwe beslissing van de gemeenteraad nodig.
  • Een algemene opsomming van de betrokken actoren is ook mogelijk. De lijst met namen kan later ter kennisgeving aan de gemeenteraad worden overgemaakt.

Handige documenten en leidraden

Voor een vlotte samenstelling en werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang zijn er verschillende leidraden beschikbaar.

Deeloverleggroepen: structuur binnen grotere gemeenten en steden

In grotere gemeenten en steden met een uitgebreid netwerk van kinderopvanginitiatieven kan een structuur met deeloverleggroepen worden uitgewerkt. Dit zorgt voor een efficiëntere werking en biedt ruimte voor overleg op maat van specifieke thema’s of doelgroepen.

Voorwaarden voor een structuur met deeloverleggroepen

Een overkoepelend Lokaal Overleg Kinderopvang blijft steeds bevoegd voor:

• het lokaal bestuur adviseren bij de opmaak en bijsturing van het lokaal beleidsplan kinderopvang.
• het lokaal bestuur adviseren over de uitvoering van het beleidsplan en eventuele aanpassingen.
• het lokaal bestuur adviseren over de uitbouw van opvangvoorzieningen binnen de gemeente.

Deeloverleggroepen kunnen voorbereidend werk doen in functie van het overkoepelende overleg. De eindverantwoordelijkheid blijft steeds bij het overkoepelende Lokaal Overleg Kinderopvang.

Verplichte verdeling van geslachten

Om rechtsgeldig advies te kunnen geven, mag maximaal 2/3 van de stemgerechtigde leden van hetzelfde geslacht zijn.

Niet-stemgerechtigde leden en plaatsvervangende leden worden niet meegerekend in deze berekening.

De leden van het Lokaal Overleg Kinderopvang

Het overleg moet een evenwichtige vertegenwoordiging van lokale actoren, gebruikers en het lokaal bestuur hebben.

1. Vertegenwoordiging van lokale actoren

Een representatieve samenstelling zorgt ervoor dat alle perspectieven binnen de kinderopvang worden meegenomen:

• organisatoren van kinderopvang
• scholen die opvang aanbieden
• vrije tijdsinitiatieven: jeugd, sport, cultuur …
• kinderoppasdiensten, opvang voor zieke kinderen …

Het lokaal bestuur bepaalt hoe deze actoren vertegenwoordigd worden:

• maximaal scenario: alle relevante actoren worden opgenomen.
• minimaal scenario: één vertegenwoordiger per actor.

2. Vertegenwoordiging van gebruikers

Gebruikers zijn:

• ouders of gezinnen die kinderopvang nodig hebben
• vertegenwoordigers van gebruikers- en ouderorganisaties, ook voor kansarmen, kinderen met specifieke zorgbehoefte
• bedrijven
• toeleiders: bv. VDAB, CAW …

Bij de samenstelling moet een evenwichtige verdeling van gebruikers en lokale actoren worden nagestreefd.

3. Vertegenwoordiging van het lokaal bestuur

Het lokaal bestuur heeft een duale rol in het overleg:

Als lokale regisseur

• vertegenwoordiging door de beleidsverantwoordelijke voor kinderopvang (schepen of OCMW-mandataris)
• dit kan ook een gemeentelijk personeelslid zijn, afhankelijk van de beslissing van de gemeenteraad.

Als aanbieder van kinderopvang

• vertegenwoordiging door een gemeentelijke ambtenaar
• de vertegenwoordiging kan afhangen van de taakverdeling tussen gemeente en OCMW.

Ouders

Ouderparticipatie kan op verschillende manieren worden ingevuld:

• via oudercomités:
  • scholen bepalen zelf of een oudercomité als vertegenwoordiger optreedt
  • dit gebeurt in overleg met de schooldirectie of het organiserend bestuur.
• via individuele ouders:
  • Ouders kunnen zich aansluiten via de Gezinsbond, een gemeentelijke gezinsraad of op persoonlijke titel.
• De gemeenteraad of OCMW-raad neemt hierover de eindbeslissing.

Scholen

Scholen spelen een rol als:

• kinderopvangaanbieders (bv. voor- en naschoolse opvang)
• gebruikers van kinderopvang voor en na schooltijd.

Keuze tussen twee scenario’s:

1. maximaal scenario: elke school of scholengemeenschap mag een afgevaardigde aanduiden
2. minimaal scenario: slechts één gezamenlijke vertegenwoordiger per scholengemeenschap
   • In dat geval moeten er duidelijke afspraken zijn over de terugkoppeling naar alle scholen.

Politieke partijen

• Het Lokaal Overleg Kinderopvang geeft advies los van politieke discussies.
• Politieke partijen kunnen deel uitmaken van het overleg, maar het is niet evident.
• De gemeenteraad of OCMW-raad beslist of:
  • politieke vertegenwoordigers mogen deelnemen
  • zij stemrecht krijgen binnen het overleg.

Vakbonden

• Vakbonden vertegenwoordigen werkende ouders en hebben aandacht voor de economische functie van kinderopvang.
• Deelname is afhankelijk van lokale tradities en afspraken rond adviesraden.
• Er moet lokaal beslist worden of:
  • één of meerdere vakbonden worden opgenomen
  • zij deelnemen als stemgerechtigde leden of als deskundigen zonder stemrecht.
• Alternatieve betrokkenheid:
  • Vakbonden die geen deel uitmaken, kunnen het overleg informeren over kinderopvangbehoeften en beleidsaanbevelingen.
  • Ze kunnen ook éénmalig worden uitgenodigd om hun standpunten toe te lichten.

In sommige gemeenten gelden taalfaciliteiten voor Franstaligen. Wie het Lokaal Overleg Kinderopvang organiseert of het kinderopvangaanbod bekendmaakt, moet rekening houden met de taalwetgeving.

Soorten faciliteitengemeenten

• randgemeenten:
  • Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem.
• taalgrensgemeenten:
  • Mesen, Helkijn, Spiere, Ronse, Bever, Mark, Herstappe, Moelingen, ’s Gravenvoeren, Sint-Martensvoeren, Teuven.

Taalgebruik

In gemeenten met taalfaciliteiten gelden specifieke taalregels:

• uitnodigingen: opgesteld in het Nederlands, met op verzoek een Franse vertaling.
• voertaal tijdens vergaderingen: Nederlands, met mogelijkheid tot Franse vertaling.
• verslagen en beleidsplannen: In het Nederlands, met op verzoek een Franse vertaling.
• folders en brochures: Nederlands en Frans
• enquête
  • in taalgrensgemeenten: Nederlands
  • in randgemeenten: Nederlands volstaat

Er zijn verschillende contactmogelijkheden, afhankelijk van wie je bent en wat je vraag is.