Gedrag
Geef zelf het goede voorbeeld
Kinderen nemen het gedrag van de volwassenen in hun omgeving over. Durf jezelf in vraag te stellen. Hoe denk je zelf over de mogelijkheden van jongens en meisjes? Probeer bewust clichés te vermijden.
Kijk naar het kind, niet naar zijn/haar geslacht
We reageren (on)bewust anders op jongens en meisjes. Zo zullen we bepaald (spel)gedrag eerder stimuleren of afkeuren afhankelijk van de sekse. Meisjes worden sneller aangemaand voorzichtig te zijn, terwijl jongens vaak wat langer mogen uitproberen. Kijk vooral naar de persoonlijkheid van het kind. Misschien heeft dat durfal meisje wat meer experimenteerruimte nodig. Of is deze jongen zo gevoelig dat hij wat extra bescherming kan gebruiken.
Wees niet bang!
Zowel kleine jongens als meisjes gaan vaak door een fase waarin ze erg genderstereotiep gedrag en voorkeuren hebben. Ook dit is een belangrijke stap in hun ontwikkeling. Blijf zelf het goede voorbeeld tonen, maar leg niets op.
Omgekeerd gaan kleine jongens of meisjes soms door een fase waarin ze net extra aangetrokken zijn tot (spel)gedrag dat stereotiep bij de andere sekse hoort. Ook deze fase is heel normaal, je moet je er absoluut geen zorgen over maken.
Spelen
Zorg voor voldoende variatie
Kinderen kunnen genderstereotypen erg bevestigen. 'De poppenhoek is voor meisjes, de autohoek voor jongens' Een voorkeur is uiteraard geen probleem, maar stimuleer alle kinderen om met alles te spelen. Zo komen verschillende competenties, spelgedrag aan bod. Je kan dit op verschillende manieren doen: een rotatiesysteem, herbenoemen van de hoeken (zo zal 'het huis' misschien meer jongens aanspreken dan 'de poppenhoek', het restaurant, het kantoor,...) of flexibele hoeken met speelgoed in rollende bakken... Meer tips vind je op schooluitdekast.be.
“Dat is voor meisjes!”
Meisjes zullen over het algemeen niet snel berispt worden als ze “jongensgedrag” vertonen. Integendeel, vaak wordt dit positief geïnterpreteerd als teken van zelfvertrouwen of karakter. Jongens die met “meisjesspeelgoed” spelen, worden sneller op de vingers getikt.
Kinderen zijn erg gevoelig voor deze boodschappen. Geef aan de kinderen mee dat er niet zoiets bestaat als “meisjesspelletjes” of “jongensspelletjes”. Reageer ook als anderen ze hierop aanspreken. Er zijn immers alleen leuke of niet-zo-leuke spelletjes. Reageer op hun uitspraken als 'de poppenhoek is alleen voor meisjes' of 'Bah die jongen is verliefd op een andere jongen'. Tips om hierover in gesprek te gaan met kinderen in een klascontext vind je hier.
Doorbreek vastgeroeste gewoontes
Het is belangrijk dat kinderen weten dat het niet of/of is. Je kan houden van voetbal én dansen, van auto’s én tekenen, van De Kleine Zeemeermin én Cars. Ook “echte” meisjes houden van een worstelpartijtje tussen al dat geprinses door en de meeste kleine jongetjes vinden het heerlijk om met potten en pannen te spelen. Ga ook eens bewust roldoorbrekend aan de slag met de jongens of de meisjes.
Leef niet in een blauwe/roze wereld
Wie vandaag in een speelgoedwinkel komt, kan bijna niet om de jongens-meisjes opdeling heen. Je hoeft het typisch jongens- of meisjesspeelgoed niet te verbannen, maar je kan er wel maat in houden. Ga voorbij aan de ridder/prinsessenversie van stiften, puzzels, gezelschapsspelletjes, boeken, fietsen, bouwblokken en kleurboeken en kies bewust voor de genderneutrale variant. Op die manier gaan jongens en meisjes ook vlotter samen spelen. Je kan ook combineren: de poppenhoek aanbieden samen met bouwmateriaal bijvoorbeeld. Zo komen kinderen tot meer samenspel en kunnen ze al hun talenten kwijt in hun spel.
De (speel)ruimte
Onderzoek wijst uit dat jongens vaak een groter en centraler gedeelte van de speelruimte innemen, meisjes bezetten dan weer in groepjes de hoeken. Observeer: hoe wordt de ruimte gebruikt en door wie? Wat kan beter? Zijn er ongelijkheden, grijp dan in: organiseer de ruimte anders, baken terreinen af, spreek regels af,...
Kijk ook eens naar de prenten en affiches die in de speel- of leefruimte ophangen: : welke visie op meisjes en jongens wordt er afgebeeld? Is er voldoende diversiteit in het beeldmateriaal zodat iedereen zich aangesproken voelt? Zorg voor een goed evenwicht.
Ook een evenwichtig samengestelde boekenkast zorgt voor een grote variatie in rolmodellen. Je vindt heel wat inspiratie in de boekenlijst van Genderklik.
Communicatie
Genderbewuste feedback
Ook in de feedback die kinderen en jongeren krijgen sijpelen (onbewust) de genderstereotypen door. Jongens en meisjes krijgen vaak om verschillende redenen complimentjes. Zo worden meisjes vooral geprezen als ze zich lief, zorgzaam en sociaal gedragen, terwijl jongens sneller een schouderklopje krijgen als ze zin voor initiatief vertonen of iets uitgedokterd hebben. Sta af en toe eens stil bij de feedback die je geeft: geef je jongens en meisjes om dezelfde reden complimentjes? Wordt er van jongens en meisjes verwacht dat ze zich in gelijke mate aan de afspraken houden? Worden jongens en meisjes beiden zowel om hun vrouwelijke als mannelijke eigenschappen geapprecieerd? Krijgen zowel de jongens als de meisjes de opdracht om op te ruimen/uit te delen/banken te verzetten/…?
Is een meneer met lang haar een meisje?
“Waarom lachen ze met mijn roze t-shirt?” “Waarom heeft die meneer lang haar?” “Waarom ben jij niet altijd thuis zoals de mama van?” “Mogen meisjes ook op judokamp?” “Wat betekent ‘mietje’?”
Ontwijk een oprechte vraag niet maar probeer die zo eerlijk mogelijk te beantwoorden zonder in genderstereotypen te vervallen. Leg uit dat er heel veel verschillende soorten gezinnen, mensen, voorkeuren en taakverdelingen bestaan en dat iedereen respect verdient. Spreek hen uitdrukkelijk tegen als ze stereotiepe uitspraken doen over zichzelf of anderen.
Stimuleer de kritische geest van kinderen
Een genderbewuste opvoeding is vooral een kwestie van gezond verstand. Wees ervan bewust dat ook jij beïnvloed bent door de wereld rondom ons en probeer bewust je blik open te houden. Stimuleer de kinderen om verder te kijken dan de clichés en maak hen duidelijk dat er heel veel verschillende mogelijkheden zijn.
Boeken zijn een prima middel om de kritische geest van kinderen aan te wakkeren. Er zijn heel wat leuke kinderboeken op de markt die op een fantasierijke manier stereotypen doorprikken. Hier vind je al enkele voorbeelden.
