Onderzoek naar mogelijke wanpraktijken bij adoptie

In 2019 kwamen in de media vragen naar boven over adopties uit Ethiopië in de periode 1997-2015. Het Vlaams Centrum voor Adoptie (VCA) kreeg de opdracht van toenmalig minister Jo Vandeurzen om dit verder te onderzoeken. 

Het VCA werkte hiervoor samen met de onderzoeksorganisatie Des Racines Naissent Des Ailes. Deze organisatie werd aanbevolen door de Franse Centrale Autoriteit (Ministère de l’Europe et des Affaires Étrangères). In totaal werden 12 adoptiedossiers administratief onderzocht. De eerste resultaten toonden aan dat de werkelijkheid in sommige gevallen niet overeenkomt met wat in de adoptiedossiers staat genoteerd. Dit leidde ook bij andere geadopteerden, eerste ouders en adoptieouders tot vragen over hun eigen adoptieverhaal.

In december 2023 riep toenmalig minister van Welzijn, Hilde Crevits, iedereen die met twijfels of vragen zit – geadopteerden, eerste ouders of adoptieouders – op om contact op te nemen met het VCA. Twijfels of meldingen kunnen gaan over adopties uit alle landen (ook België) en uit alle periodes. Het VCA registreert elke melding.

Melders krijgen de mogelijkheid om hun eigen adoptiedossier te laten onderzoeken op mogelijke onregelmatigheden. Zo’n onderzoek vertrekt vanuit de informatie die we van de melder ontvangen, maar kan aangevuld worden met informatie uit beschikbare archieven van het VCA. 

Wil je meer weten over de oproep, hoe je een melding kan doen en wat er daarna met je melding gebeurt? Bekijk dan deze webinar.

Eerste fase: opstart onderzoek

1. Registratie van een melding

Meldingen over mogelijke onregelmatigheden in adoptiedossiers verlopen via een digitaal formulier. Zowel geboorteouders, geadopteerden als adoptieouders kunnen een melding doen.

• Als een adoptieouder melding maakt over een dossier van een meerderjarige geadopteerde, is er eerst toestemming nodig van de geadopteerde zelf.
• Een melding indienen betekent niet dat het onderzoek meteen start. Je bepaalt zelf het tempo: pas na een persoonlijk gesprek kan het onderzoek worden opgestart.
• Zolang je nog geen gesprek had, blijft je melding wel geregistreerd.

Ben je nog niet zeker of je melding wil maken? Of wil je hierover eerst met iemand praten? Steunpunt Adoptie biedt kosteloos begeleiding voor, tijdens en na het onderzoek. 

2. Persoonlijk gesprek

Na een melding gaat het VCA graag met jou in gesprek. Je kan via de online agenda zelf een afspraak inplannen op een moment dat voor jou het beste past. Dat gesprek helpt om je vragen te verduidelijken en om samen te bekijken welke stappen mogelijk zijn.

• Je kan steun krijgen van een medewerker van Steunpunt Adoptie of je mag ook je eigen vertrouwenspersoon meebrengen.
• Een persoonlijk gesprek kan plaatsvinden in Gent, Brussel of Antwerpen.

Na elk gesprek krijg je een schriftelijke terugkoppeling en mogelijke vervolgstappen. Je kan ook rekenen op de nodige zorg en begeleiding, want zo’n gesprek kan heel wat losmaken. Hou er rekening mee dat misschien niet al je vragen beantwoord worden, omdat er vaak andere personen, organisaties of archieven bij betrokken zijn of omdat er te weinig aanknopingspunten zijn. Elke betrokken partner of organisatie wordt door het VCA wel aangesproken om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. 

 

3. Screening van een onderzoekspartner per herkomstland

In 2024 startte het VCA met de voorbereiding van de effectieve onderzoeksfase (vanaf 2025). Daarbij werd bestaand onderzoek bestudeerd en informatie verzameld over verschillende landen en hun adoptiecontext. 

Daarnaast werd er ook een neutrale partner aangesteld: International Social Service (ISS). ISS zal per land de kandidaten screenen die de dossiers – waarbij  mogelijk sprake is van wanpraktijken – willen onderzoeken. Dat kunnen organisaties zijn, maar ook professionals die een achtergrond hebben in jeugdbescherming, adoptie of de bredere kinder- en vrouwenrechten:

• ISS screent alle kandidaten op basisvoorwaarden én op hun expertise en aanpak.
• De criteria voor de screening worden vooraf afgestemd met geadopteerden.
• Als een kandidaat ook een ISS partner is, leest een externe partij mee om belangenconflicten te vermijden

Na de screening beslist het VCA, op basis van het ISS-rapport, welke onderzoekspartner voor een specifiek herkomstland wordt aangesteld.
 

4. Samenwerkingsovereenkomst

Wanneer een onderzoekspartner is gekozen, wordt een samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Hierin staan afspraken over de aanpak van het onderzoek, de communicatie en het delen van gegevens. Ook wordt contact gelegd tussen de melders en de onderzoekspartner.

Zodra het VCA een samenwerking afsluit met een onderzoekspartner voor een bepaald land, nemen we contact op met alle melders uit dat land. We proberen altijd eerst een gezamenlijke infosessie te organiseren. Tijdens die sessie legt de onderzoekspartner zelf uit hoe hij of zij te werk gaat, hoe de communicatie verloopt en welke mogelijke hindernissen er zijn bij het onderzoek. Het is belangrijk dat melders tijdens deze sessie de kans krijgen om hun vragen te stellen en hun verwachtingen te delen.
  

5. Opstart individuele onderzoeken

Een individueel onderzoek van jouw dossier start:

1. zodra een onderzoekspartner is aangesteld, én
2. zodra je als melder hiervoor schriftelijk toestemming geeft.

In landen waarvoor veel meldingen binnenkwamen, wordt de volgorde van onderzoeken in overleg met de onderzoekspartner bepaald.
 

Tweede fase: resultaten en nazorg

Op dit moment zijn er nog geen beslissingen genomen over de gevolgen van dit onderzoek. Elke fase wordt afzonderlijk aangepakt. De volgende stappen zijn geïnspireerd op de toolkit van de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht (HCCH). 

Als uit het onderzoek strafbare feiten geïdentificeerd worden, dan heeft het VCA op basis van artikel 29, §1 van het Wetboek Strafvordering de plicht om dit te melden aan het bevoegde parket. Het parket kan deze feiten verder juridisch laten onderzoeken. 

Op federaal niveau lopen momenteel gesprekken over een resolutie rond de aanpak van illegale adopties in België. In die resolutie staan concrete voorstellen voor herstelmaatregelen, die nog verder uitgewerkt moeten worden. Zodra er meer nieuws is, passen we deze pagina aan. De volledige resolutietekst kan je raadplegen op de website van De Kamer van volksvertegenwoordigers   

Het onderzoek naar mogelijke wanpraktijken bij adopties, roept mogelijk heel wat vragen bij je op. Op deze pagina vind je al de meest gestelde vragen en antwoorden. Zo krijg je in één oogopslag de belangrijkste informatie over het onderzoek, ondersteuning en vervolgstappen.