Naar een rechtvaardiger toekenning van sociale toeslagen
Het rapport Een empirisch onderzoek naar de betaalbaarheid en wenselijkheid van hervormingen in de toekomstige Vlaamse kinderbijslag, opgesteld door Julie Vinck, Gerlinde Verbist en Wim Van Lancker, met medewerking van Tine Hufkens en Dieter Vandelannoote, onderzoekt hoe sociale toeslagen in het Groeipakket beter kunnen worden afgestemd op de gezinnen die ze het meest nodig hebben. De studie gaat in op twee kernvragen:
- Hoe identificeer je gezinnen met een laag inkomen op een betrouwbare manier?
- Wat zijn de gevolgen van inkomensselectiviteit voor de werking van het kinderbijslagstelsel?
Het vaststellen van de draagkracht van gezinnen
Volgens het onderzoek moet de draagkracht van een gezin – de mate waarin het in staat is om consumptie-uitgaven te doen – worden bepaald aan de hand van alle vormen van inkomsten.
Een effectief inkomensbegrip voldoet aan deze voorwaarden:
- Het omvat alle inkomstenbronnen (breed inkomensbegrip)
- Het is onafhankelijk van fiscale regels
- Het is objectief meetbaar via administratieve datastromen
De onderzoekers stellen voor om het gezamenlijk bruto belastbaar inkomen op het aanslagbiljet te gebruiken als basis. Dit omvat beroeps- en vervangingsinkomens, onroerende inkomsten en diverse inkomsten.
Uitdagingen van inkomensselectiviteit
Een belangrijk knelpunt is dat gegevens op het aanslagbiljet niet actueel zijn. Daardoor kan de inkomenssituatie van een gezin intussen veranderd zijn.
Het rapport adviseert een getrapt systeem waarbij zowel het aanslagbiljet als actuele elektronische gegevensstromen worden gebruikt. Dit zorgt voor:
- Minder administratieve bewijslast voor gezinnen
- Automatische toekenning van sociale toeslagen
Belangrijkste aanbevelingen
De onderzoekers doen een aantal concrete voorstellen om sociale toeslagen doelgerichter te maken:
- Gebruik een breed inkomensbegrip dat alle inkomsten omvat.
- Tel alleen inkomsten van ouders of gelijkgestelden mee, niet van inwonende verwanten.
- Zoek een evenwicht tussen stabiliteit en actualiteit bij het bepalen van het recht op sociale toeslagen.
- Voorkom werkloosheids- en verdienvallen door afbouwpercentages in te bouwen.
Daarnaast pleiten de auteurs voor het beperken van vals negatieven – situaties waarbij gezinnen die recht hebben op een toeslag deze niet krijgen. Zo komen de middelen terecht bij wie ze het hardst nodig heeft.
Relevantie voor beleid en praktijk
Dit onderzoek geeft beleidsmakers en uitvoerende diensten in Vlaanderen handvatten om het Groeipakket rechtvaardiger en efficiënter te maken.
Door een breed en actueel inkomensbegrip te hanteren en de toekenning van sociale toeslagen zoveel mogelijk te automatiseren, kan ondersteuning doelgericht worden ingezet, met oog voor zowel effectiviteit als administratieve eenvoud.
