Een toekomstplan voor de kinderopvang

In het najaar van 2022 gaf Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Hilde Crevits het startschot voor een toekomstplan voor de kinderopvang. De bedoeling is om samen met vertegenwoordigers van de sector, voorzieningen, ouders en experten aan dit toekomstplan te werken.

Hiermee willen we een duidelijk meerjarenplan opzetten voor de sector, waarbij we stapsgewijs bepalen welke hervormingen nodig zijn om de sector te versterken. Waar mogelijk zullen we op basis van tussentijdse conclusies al concrete stappen nemen.

Dit is ook één van de acties in het actieplan Kinderopvang naar aanleiding van de Parlementaire Onderzoekscommissie over kinderopvang.

Het huidige decreet voor kinderopvang van baby’s en peuters werd goedgekeurd in 2012. Dat is ruim 10 jaar geleden. Het was toen een antwoord op de versnipperde en heterogene Vlaamse regelgeving over kinderopvang. De uitdagingen voor de kinderopvang zijn sindsdien sterk geëvolueerd. Daarom zijn eerste stappen gezet om de rol, organisatie, financiering en het regelgevend kader van kinderopvang mee te laten evolueren. 

2021

Opgroeien werkte samen met een denktank met externe experten een eerste toekomstvisie voor kinderopvang van baby’s en peuters uit. Tegelijk schreef de SERV (het huis van het Vlaams sociaal overleg) een advies om te transformeren naar een kinderopvangmodel op maat van ouders en een soepel werkende arbeidsmarkt en samenleving: Advies kinderopvang: olie in het raderwerk van gezin, arbeidsmarkt en samenleving | SERV  
 

2022

In de context van het Vroeg en Nabij traject werd op initiatief van voormalig minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Wouter Beke, nadien overgenomen door minister Hilde Crevits, verder gewerkt aan een toekomstconcept voor kinderopvang in een geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid. 

De opdracht door minister Crevits vertrekt vanuit het eindrapport kinderopvang. Dat rapport werd in 2022 ontwikkeld in de strategische cirkel kinderopvang binnen het Vroeg en Nabij traject, samen met een ruime werkgroep van stakeholders, vertegenwoordigers van de sector, van gebruikers, van de wetenschap en sociale partners.

De tekst "Kinderopvang binnen een geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid' kwam tot stand binnen ‘Vroeg en Nabij – naar een geïntegreerd beleid voor kinderen, jongeren en gezinnen binnen welzijn, volksgezondheid en gezin’.

“Vele ouders delen de zorg voor hun kind met een kinderopvangintiatief. Daarom moeten de kinderopvangintiatieven integraal deel uitmaken van een geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid en doorgroeien tot inclusieve en kwalitatieve basisvoorzieningen met een opvangfunctie voor alle kinderen en gezinnen’.

We doorlopen een participatief traject vanaf het najaar 2022 tot het voorjaar 2024. Het doel van dit traject is om het eindrapport kinderopvang verder te concretiseren naar voorstellen om de organisatie van de Vlaamse kinderopvang te hervormen en te versterken. Het eindresultaat van dit traject stellen we voor op een conferentie in het voorjaar van 2024. Zo kunnen de voorstellen voor nodige belangrijke hervormingen en investeringen ook in de focus blijven in de volgende legislatuur. Aan dit traject nemen o.a. de koepels, de vakbonden, experten, gebruikers en ondersteuners deel.

De thema’s die aan bod komen zijn onder andere:

• de personeelsnoden in de sector
• de diverse aspecten van de economische, sociale en pedagogische functie van de kinderopvang  
• het organisatiemodel van de Vlaamse kinderopvang
• het subsidiesysteem en de bijdrageregeling voor de gezinnen worden onder loep genomen vanuit het ‘gelijk speelveld’ principe.
• het aantal kinderen per begeleider
• de noodzakelijke kwaliteiten veiligheid
• de nodige ondersteuning van wie kinderopvang organiseert en er werkt

Parallel loopt er een traject over de toekomst van de gezinsopvang. Ook voor deze deelsector wordt gewerkt aan een duidelijke positionering en toekomstperspectief. Onder meer de keuzes rond het statuut van de onthaalouders zullen hier essentieel zijn.

De afgelopen maanden heeft de Vlaamse Regering al een aantal beslissingen genomen om de sector kinderopvang te versterken. Daarmee zijn verschillende acties uit het actieplan Kinderopvang al verwezenlijkt.

In totaal werd 115 miljoen euro extra geïnvesteerd, waarvan 107 miljoen euro in de sector zelf.

• Hogere subsidies vanaf 1 januari 2023: invloed op de financiële leefbaarheid, de lonen en vergoedingen en de financiële toegankelijkheid
  • Hogere basissubsidie (trap 1)
    Vanaf 1 januari 2023 steeg de basissubsidie (trap 1) met 50%, voor organisatoren die enkel de basissubsidie (trap 1) krijgen.
  • Omschakeling van bestaande plaatsen zonder subsidie (trap 0) naar de basissubsidie (trap 1) 
    Organisatoren die plaatsen hebben waarvoor ze geen subsidie ontvangen (trap 0) konden de basissubsidie (trap 1) aanvragen. 2.922 bestaande plaatsen kregen in een eerste beslissing al de basissubsidie toegewezen. Binnenkort volgt de tweede beslissing over alle overige aanvragen die ten laatste op 24 maart 2023 aan Opgroeien bezorgd zijn.
  • Gelijk speelveld in kinderopvang inkomenstarief (trap 2): omzetting van T2B naar T2A vanaf 1 januari 2023
    De Vlaamse Regering besliste om - in het kader van het personeelstekort en de financiële leefbaarheid van kinderopvang met inkomenstarief - als eerste stap hier een gelijk speelveld te creëren. Daartoe schakelden vanaf 1 januari 2023 alle subsidies voor inkomenstarief zowel in groepsopvang als in gezinsopvang over naar het hoogste subsidiebedrag (trap 2A). Sindsdien is er geen lager subsidiebedrag 2B meer bij subsidietrap 2. Dit laat gelijke loon- en arbeidsvoorwaarden toe voor de betrokken medewerkers. Het versterkt ook de financiële leefbaarheid van de opvang die voorheen werd gesubsidieerd op trap 2B.
  • Omzetting naar meer plaatsen met subsidie voor inkomenstarief 
    Om de financiële leefbaarheid voor organisatoren kinderopvang en de financiële toegankelijkheid van kinderopvang voor de ouders nog verder te versterken, wordt aan 3000 bestaande plaatsen die nu geen of enkel de basissubsidie (T1) krijgen in 2023 de subsidie voor inkomenstarief (T2) toegekend. De oproep voor deze omschakelingen over Vlaanderen (behalve de 3 grootsteden) is gelanceerd op 18 februari 2023, de toekenningen worden eind juni 2023 beslist. Later dit voorjaar wordt deze oproep ook gelanceerd voor bestaande plaatsen in de grootsteden Antwerpen, Gent en het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad.
• Meer aandacht voor de veiligheid
  Door extra te investeren in de handhaving en opvolging van de kinderopvang, om zo de veiligheid te kunnen versterken. Zo is 8,2 miljoen euro geïnvesteerd in een betere controle en opvolging, onder meer door de aanwerving van extra personeel bij Zorginspectie en Opgroeien.
   
• Definitief werknemersstatuut voor onthaalouders in het proefproject
  De 589 voltijdsequivalente onthaalouders die in het proefproject als werknemer in huisarbeid werkten, kunnen dit statuut behouden. Het werknemersstatuut maakt het beroep van onthaalouder aantrekkelijker. Dit was een belangrijke conclusie uit het rapport met de eindevaluatie van het proefproject. Voor de toekomst wil minister Crevits bekijken om geïnteresseerde onthaalouders ook te laten instappen in het werknemersstatuut. 
• Vergunningsvoorwaarden kinderopvang veranderen
  De Vlaamse Regering paste op 17 maart 2023 de vergunningsvoorwaarden voor kinderopvang van baby’s en peuters aan. Vanaf 2024 staan ‘beleidsvoerend vermogen’ en ‘risicomanagement’ centraal in de organisatie van een kinderopvang.
  
  Organisatoren krijgen meer ruimte om kwalitatieve en duurzame kinderopvang te realiseren. In plaats van strikt opgelegde procedures te volgen, tonen ze op hun eigen manier aan dat de werking van hun kinderopvang veilig en kwalitatief is. Hierdoor kan de opvang focussen op haar kerntaak: het begeleiden en stimuleren van kinderen. Sommige versoepelingen treden al in werking op 1 april 2023. Op de website van Kind en Gezin vind je meer info en ondersteunend materiaal rond de veranderingen. Veelgestelde vragen komen ook aan bod in het interview met Dieter Vanhecke, beleidscoördinator kinderopvang Opgroeien.
   
• Herinzet van vrijgekomen subsidies inkomenstarief
  Subsidies inkomenstarief (trap 2) kunnen heringezet worden, wanneer ze vrijkomen door een handhavingsmaatregel van Opgroeien, een faillissement of een plotse stopzetting van een organisator. Hiermee wil Opgroeien vrijgekomen budget snel in de oorspronkelijke buurt investeren. Zo kan er een duurzame oplossing geboden worden aan de getroffen gezinnen. Zowel nieuwe plaatsen inkomenstarief komen in aanmerking als de omschakeling van bestaande opvangplaatsen naar de subsidie inkomenstarief. Opgroeien maakt maandelijks via de nieuwsbrief kinderopvang bekend over welke gemeenten het gaat. Op 14 maart 2023 lanceerde Opgroeien de eerste oproep.